Cuirfear rún maidir le bunú comhchoiste Oireachtais na Gaeilge agus na Gaeltachta faoi bhráid na Dála inniu.
Comhchoiste na Gaeilge, na Gaeltachta, na nOileán agus Phobal na Gaeilge an teideal oifigiúil a bheidh ar an gcoiste nua a bheidh faoi chathaoirleacht Aenguis Uí Snodaigh, urlabhraí Gaeilge Shinn Féin.
Coimeádfaidh an coiste an ról a bhí aige maidir le scagadh a dhéanamh ar reachtaíocht, an bille teanga san áireamh.
Maidir le scagadh a dhéanamh ar na meastacháin i dtaobh chaiteachas Roinn na Gaeltachta is ar choiste eile a bheidh an cúram sin, an Coiste Meán, Turasóireachta, Ealaíon, Cultúir, Spóirt agus Gaeltachta. Deirtear, áfach, go mbeidh cead ag an gcoiste Gaeilge agus Gaeltachta plé ginearálta a dhéanamh ar chúrsaí caiteachais agus faoi cé acu an bhfuil nó nach bhfuil luach ar airgead á fháil ar an gcaiteachas sin.
Deirtear sna téarmaí tagartha go bpléifidh coiste Oireachtais na Gaeilge le straitéis an stáit i leith cur chun cinn na Gaeilge, le ceisteanna a bhaineann le litríocht agus le cultúr na Gaeilge agus le cur chun cinn na teanga i dTithe an Oireachtais féin. Pléifidh an coiste chomh maith le cur chun cinn na Gaeilge sa státchóras agus le dualgais na gcomhlachtaí poiblí i dtaobh soláthar seirbhísí Gaeilge.
Tiocfaidh obair an Choimisinéara Teanga, an Fhorais Teanga, Raidió na Gaeltachta, TG4 agus RTÉ faoi chúram an choiste chomh maith agus beidh sé freagrach as plé a dhéanamh ar theagasc na Gaeilge agus ar an ngaeloideachas.
Maíodh sa Dáil le déanaí gur “céim síos aisteach” don teanga é nach raibh Coiste Oireachtais na Gaeilge ar an liosta 17 coiste a cuireadh faoi bhráid na Dála.
Dúirt an té atá ainmnithe mar Chathaoirleach ar Choiste Oireachtais na Gaeilge, na Gaeltachta agus na nOileán Aengus Ó Snodaigh, go raibh gá le míniú maidir leis an moill i dtaobh bhunú an choiste.
Nuair a chuir urlabhraí Gaeilge Shinn Féin a imní faoin scéal in iúl sa Dáil, mhaígh an Ceann Comhairle, Seán Ó Fearghaíl, nárbh amhlaidh go raibh an coiste Gaeilge á bhrú “ar leataobh” agus go raibh “tábhacht faoi leith” leis.
De réir na dtéarmaí tagartha don choiste nua, atá feicthe ag Tuairisc.ie, fanfaidh na hoileáin Ghaeltachta faoi chúram an choiste nua. An coiste a bheidh ag plé le cúraimí na Roinne Pobail agus Gnóthaí Tuaithe, mar ar aistríodh cúram na n-oileán nuair a bunaíodh an comhrialtas, a bheidh ag plé leis na hoileáin eile.
Dúirt Aengus Ó Snodaigh, a bheidh ina chathaoirleach ar an gcoiste nua, gurb í an fhadhb is mó atá le sárú gur “cuma sa sioc” leis na ranna Rialtais faoin nGaeilge ná faoin nGaeltacht.
Deir sé go mbeidh ceist mhaoiniú na Gaeilge i measc na dtosaíochtaí a bheidh aige.
Ó tharla an comhthionól ó thuaidh ar ais “ní bheidh aon bhac ar an Rialtas seo maoiniú a chur ar fáil anois d’Fhoras na Gaeilge agus do na heagrais Ghaeilge,” ar sé.
Beidh urlabhraí Gaeilge Shinn Féin ag díriú chomh maith ar chás an bhille teanga agus ar roinnt ábhar eile.
“Beidh mé ag déanamh cinnte de go gcuirfear brú ar an Rialtas maidir le foilsiú an Bhille Teanga agus an bille sin a dhéanamh níos láidre.
“Tá an bille an-tábhachtach ach ní hé amháin a dhéanfaidh tarrtháil ar an nGaeilge. Tá gá breathnú ar an ngaeloideachas lasmuigh den Ghaeltacht agus ar chur i bhfeidhm an Pholasaí Oideachais don Ghaeltacht.
“Faoi láthair tá an Roinn Oideachais ag obair ar an mbunús go bhfuiltear le héileamh an Ghaeloideachais a shásamh seachas é a chothú agus sin rud a bheas mé ag díriú air go cinnte. Beidh mé ag díriú chomh maith ar cheist thoghchán Údarás na Gaeltachta. Ba cheart go mbeadh an tÚdarás aitheanta mar is ceart mar eagras fiontraíochta agus go mbeadh an maoiniú cuí ar fáil dó.”
Dúirt Ó Snodaigh go bhfuil sé dóchasach go dtiocfaidh athrú chun feabhais ar chás na Gaeilge agus na Gaeltachta le linn na tréimhse nua Dála, ach gurb é an dúshlán is mó a bheadh ann ná meon daoine sa Rialtas agus sa státchóras a athrú.
“Cé go bhfuil na fadhbanna aitheanta sna straitéisí éagsúla gan tairbhe atá foilsithe ag an rialtas, léiríonn an ghéarchéim ina bhfuil an Ghaeltacht nár caitheadh airgead ceart sa Ghaeltacht ná ar an nGaeilge agus nár bronnadh cearta ar lucht na Gaeilge agus lucht na Gaeltachta,” a dúirt an cathaoirleach nua.
Feargal Mac Amhlaoibh
Measaim go bhfuil botún eile á déanamh ag scagadh na hoileáin óna chéile, viz. na hoileáin Gaeltachta ag teacht “faoi chúram an choiste nua” agus “na hoileáin eile” agus teacht faoi choiste na Roinne Pobail agus Gnóthaí Tuaithe.
Bunaíodh Comhdháil na nOileán / Comhdháil Oileáin na hÉireann ionas gur féidir leis na hoileáin go léir a bheith le chéile mar bhrúghrúpa aontachta – rud a bhí éifeachtach go dtí seo.