Géillte gur dócha nach dtiocfar go deo ar thaisí Aoidh Uí Néill sa Róimh

Tá sé admhaithe ag an Rialtas gur chosúil nach dtiocfar go deo ar thaisí Aoidh Uí Néill a cuireadh i Séipéal San Pietro sa Róimh sa bhliain 1616.

D’fhiafraigh an Teachta Dála Éamon Ó Cuív (FF) d’Aire Stáit na Gaeltachta, Seán Kyne, i gceist scríofa Dála an raibh aon chomhrá aige leis an Aire Gnóthaí Eachtracha maidir le hiarratas a dhéanamh chuig údaráis na Vatacáine chun iarracht a dhéanamh teacht ar chnámha Aoidh Uí Néill mar gheall ar “an tábhacht stairiúil” a bhaineann leis.

Mar fhreagra ar an gceist sin, dúirt an tAire Stáit Kyne gur eagraíodh clár imeachtaí sa Róimh agus in Éirinn in 2007 chun comóradh a dhéanamh ar 400 bliain ó Imeacht na nIarlaí agus nach raibh “rath ar na hiarrachtaí chun aon iarsmaí de chuid Aodh Ó Néill in eaglais Naomh Pietro a aimsiú agus a aithint”. Dúirt sé freisin nach raibh “aon phleananna ag an am seo le haghaidh cuardaigh eile”.

Is í fírinne an scéil ná gur scór bliain roimhe sin, in 1987, a deineadh an cuardach sa séipéal ar achainí ón gCairdinéal Tomás Ó Fiaich. Mhaígh an Cairdinéal go raibh fianaise aige ón bhliain 1830 faoin áit go díreach sa séipéal a raibh an Niallach curtha. Deineadh go leor loitiméireachta ar uaigheanna sa séipéal le linn chogadh Garibaldi sna 1840idí agus ní rabhthas in ann uaigh Uí Néill a aimsiú ó shin a leith.

D’iarr an Cairdinéal ar Aire Gnóthaí Eachtracha an ama, Peter Barry, an mbeadh sé indéanta na leaca ar urlár an tséipéil a scrúdú ar eagla go mbeadh inscríbhinn Uí Néill ar cheann acu agus é iompaithe droim ar ais.

Tá stádas ar leith ag an séipéal mar go bhfuil sé á riaradh ag Acadamh na Spáinne. Thug Rialtas na Spáinne cead tochailte agus go deimhin d’íoc siad as an obair. Rinne an Moinsíneoir John Hanley ó Choláiste na nGael sa Róimh agus an tAthair Edmund Dougan ó na Proinsiasaigh go leor obair thaighde ar cháipéisí a bhain leis an séipéal ach i ndeireadh na dála ní raibh aon rath ar a saothar mar nár aimsíodh an uaigh riamh.

I 1989 leag an Cairdinéal Ó Fiaich leac chuimhneacháin marmair san áit a meastar a cuireadh an Niallach.

Greanta ar an leac tá ‘D.O.M. Hugonis principis ONelli ossa’  (tiomnaithe do Dhia Uilechumhachtach. Cnámha an Phrionsa Aodh Ó Néill). Léiríonn cáipéisí stairiúla go raibh an inscríbhinn chéanna ar uaigh an Taoisigh nuair a cuireadh é sa bhliain 1616.

Glactar leis gurbh é Imeacht na nIarlaí ó Ráth Maoláin i nDún na nGall sa bhliain 1607 buille an bháis don seanchóras Gaelach. Ghlac sé ocht mí ar na Taoisigh an Róimh a bhaint amach agus d’fhág an turas dian mar aon le maláire a tolgadh ó mhíoltóga abhainn na Tibire a rian ar a sláinte. Cailleadh Iarla Thír Chonaill Ruairí Ó Dónaill agus a dheartháir Cathbarr (deartháireacha Aoidh Rua) i 1608 agus Barún Dhún Geanainn, Aodh Óg Ó Néill, an bhliain dár gcionn.

Dhíol Rí na Spáinne, Pilib a Trí, as a gcuid sochraidí agus tá a gcuid uaigheanna ornáideacha fós le feiceáil i Séipéal San Pietro, ach brat urláir atá in aice leis an altóir a ardú. Faoin am ar cailleadh Aodh Ó Néill féin bhí caidreamh níos fearr idir an Spáinn agus Sasana agus bhí drogall ar Rí na Spáinne an lasóg a chur sa bharrach arís.

Meastar gurbh é sin an chúis go raibh an inscríbhinn ar a uaigh siúd i bhfad níos simplí ná na cinn atá ar uaigheanna na n-iarlaí eile.     

Thug an t-iriseoir Breandán Delap, Clár-Eagarthóir le Nuacht RTÉ/TG4, cuairt ar an séipéal sa Róimh an tseachtain seo, mar a raibh sé ar dhuine de lucht leanta na hÉireann a d’fhreastail ar an gcluiche rugbaí in aghaidh na hIodáile.

“Is cineál oilithreacht a bhí ann i ndáiríre,” arsa Delap le Tuairisc.ie.

“Tá an chríoch a bhí ag mír ríthábhachtach de stair na hÉireann le feiceáil ins an teach phobail seo. Tá Montorio é fhéin galánta; níl sé i bhfad ó Ambasáid na hÉireann agus is ann a thagann lánúineacha nua-phósta chun grianghrafanna a ghlacadh lá a mbainise. Ach is doiligh gan uaigneas agus cumha a bhrath ann.

“Is cuma ar bhealach nach bhfuil a fhios againn cá háit go díreach ins an séipéal inar cuireadh Aodh Ó Néill. Is séipéilín beag bídeach é agus déarfainn go bhfuil an leac chuimhneacháin, atá in aice le huaigh a mhic agus a chairde, gar go leor don láthair ina bhfuil sé curtha,”