Tá súil ag Aire Stáit na Gaeltachta Seán Kyne gur “go han-luath sna seachtainí seo romhainn” a fhoilseofar an bille chun leasú a dhéanamh ar acht na dteangacha oifigiúla.
Thug Seán Kyne le fios chomh maith ag cruinniú de Choiste Oireachtais na Gaeilge, na Gaeltachta agus na nOileán tráthnóna go mbeadh an bille a bhfuiltear ag feitheamh air le blianta fada achtaithe “roimh aon toghchán”.
Dúirt Kyne go mbeadh an bille foilsithe in am chun go mbeidh deis ag an gcoiste oireachtais scrúdú a dhéanamh air roimh Nollaig.
Chuir an Teachta Dála Catherine Connolly, cathaoirleach an choiste Oireachtais, fáilte roimh an scéala go mbeadh an bille á fhoilsiú faoi dheireadh.
Dúirt an Taoiseach Leo Varadkar an samhradh seo go raibh díomá air nach raibh an bille teanga réidh le foilsiú go fóill.
Dúirt sé chomh maith an uair sin go bhfoilseofaí an bille chun leasú a dhéanamh ar Acht na dTeangacha Oifigiúla mí Mheán Fómhair nó Deireadh Fómhair.
B’in an gheallúint is déanaí den iliomad geallúintí atá tugtha ag airí agus taoisigh maidir le foilsiú an bhille ó d’fhógair iar-aire Stáit na Gaeltachta Dinny McGinley nach mór naoi mbliana ó shin go rabhthas chun athbhreithniú a dhéanamh ar an Acht Teanga.
Dúirt an Taoiseach mí Bealtaine go raibh “náire” air nach raibh an bille foilsithe go fóill.
Ag labhairt dó ag cruinniú de choiste Oireachtais na Gaeilge, na Gaeltachta agus na nOileán tráthnóna, dúirt Aire Stáit na Gaeltachta Seán Kyne go raibh oifigigh a Roinne fós ag obair le hOifig an Ard-Aighne ar dhréachtú Bhille na dTeangacha Oifigiúla (Leasú).
“Is Bille casta é agus tá athbhreithniú bunúsach ar an gcur chuige maidir leis an nGaeilge san earnáil phoiblí a chosaint, a neartú agus a chothú ag baint leis.
“Cé go bhfuil sé casta mar ábhar, táim ag súil go mbeidh sé foilsithe go han-luath sna seachtainí seo romhainn,” a dúirt Seán Kyne tráthnóna.
Dúirt Kyne go mbeadh trí cinn de mholtaí a dhein an Coimisinéir Teanga sa reachtaíocht nua. Ba iad na moltaí sin, polasaí úr earcaíochta “a chinnteodh íosmhéid foirne le cumas Gaeilge”, caighdeáin nua maidir le soláthar seirbhísí trí Ghaeilge in áit chóras na scéimeanna teanga agus polasaí a chinnteodh go mbeadh Gaeilge líofa ag oibrithe Stáit sa Ghaeltacht.
Ghlac an Rialtas i mí na Bealtaine 2017 le ceannteidil an Bhille a bhfuil sé mar “chuspóir” aige go mbeadh 20% d’earcaigh nua sa tseirbhís phoiblí ina gcainteoirí Gaeilge agus go mbeadh “gach oifig phoiblí atá lonnaithe sa nGaeltacht ag feidhmiú trí Ghaeilge”. De réir na gceannteideal, chuirfí deireadh freisin le córas na scéimeanna teanga agus chuirfí córas nua ar bun maidir le daoine le Gaeilge a earcú sa státseirbhís.
Dúirt Seán Kyne tráthnóna gurb í “an earcaíocht croílár na ceiste” agus go raibh sé “dóchasach” go bhféadfaí cur “ar bhonn chéimiúil” le líon na bhfostaithe le Gaeilge sa státchóras agus feabhas a chur dá bharr ar sholáthar seirbhísí trí Ghaeilge.
Tá ráite ag Conradh na Gaeilge agus ag polaiteoirí de chuid an fhreasúra gur gá go mbeadh spriocbhliain luaite sa reachtaíocht féin le plean earcaíochta 20% an Rialtais má tá aon fhiúntas le bheith leis mar phlean.
De réir tuarascála a chuir an Coimisinéir Teanga amach mí Iúil, níl ach 84 post as an 20,000 post atá sna ranna rialtais aitheanta mar phoist a bhfuil riachtanas Gaeilge ag baint leo.
Bhain 67 den 84 post ‘Gaeilge’ le Roinn na Gaeltachta.
Deimhniú eile ab ea Tuarascáil Faireacháin an Choimisinéara Teanga, a chéad tuarascáil dá leithéid, gur ar bhonn deonach amháin den chuid is mó atá seirbhísí Gaeilge á soláthar ag an státseirbhís.
Léiríonn taighde leanúnach atá a dhéanamh ag an suíomh seo ó bunaíodh é gurb ionann an státseirbhís anois agus seirbhís aonteangach agus go bhfuil neamhaird iomlán déanta ag ranna rialtais ar an treoir a tugadh dóibh sa Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge poist le riachtanais Ghaeilge a shainaithint.
Donncha Ó hÉallaithe
Má tá plean earcaíochta le bheith ag an rialtas go mbeidh ‘20% d’earcaigh nua sa tseirbhís phoiblí ina gcainteoirí Gaeilge’ bheadh amhras orm an gcuirfear plean mar sin i bhfeidhm i mbealach a dhéanfaidh cinnte dhó go mbeidh Gaeilge fheidhmiúl ag an 20%. Más leor Gaeilge ag ardleibhéal san Ardteiste, ní leor é. Theastódh a chinntiú go mbeidh an té a earcófar in ann feidhmiú go héifeachtach sa dá theanga. Mholfainn chuige sin go mbeadh rogha tugtha do dhaoine a chuirfeadh isteach ar phost ar mhaith leo a bheith áirithe mar oibrí dhá theangach (Gaeilge agus Béarla) nó oibrí aonteangach (Béarla amháin). Sa gcás gur mhaith leo an rogha dhá theangach a dhéanamh go mbeadh orthu agallamh agus scrúdú scríofa i nGaeilge a dhéanamh. Mar go mbeidís níos cumasaí agus níos ábalta agus níos usáidí don státchóras ná an feidhmeannach aonteangach, ba cheart go mbeadh liúntas breise á íoc leo, le daoine a mhealladh agus le aitheantas a thabhairt. Gan cur chuige mar sin ann, tá faitíos orm gur cur i gcéill eile a bheas sa bplean 20% ‘d’earcaigh nua sa tseirbhís phoiblí ina gcainteoirí Gaeilge agus go mbeadh gach oifig phoiblí atá lonnaithe sa nGaeltacht ag feidhmiú trí Ghaeilge’.