Ag deireadh na míosa seo caite foilsíodh réamhfhigiúirí daonra ón daonáireamh a tógadh san Aibreán seo caite. Léiríonn na figiúirí a eisíodh an líon daoine a bhí i láthair oíche an daonáirimh i ngach uile thoghcheantar sa tír, os cionn trí mhíle acu, na toghcheantair Ghaeltachta san áireamh. Is féidir meastachán réasúnta cruinn a dhéanamh ar dhaonra na Gaeltachta ó na figiúirí a eisíodh a léiríonn gur tháinig méadú suntasach ar dhaonra na Gaeltachta ó 2016 agus go bhfuil an daonra anois thart ar 105,000. In 2016 bhí daonra na Gaeltachta beagán faoi bhun 100,000. Tá daonra na Gaeltachta méadaithe thart ar 5% ó 2016.
Mar a thaispeánann an tábla thíos, ní mar a chéile an méadú chuile áit. Tá an méadú an-mhór sa gcuid den Ghaeltacht Oifigiúil atá i gcathair na Gaillimhe agus sna bruachbhailte timpeall uirthi. Tá laghdú le tabhairt faoi deara i roinnt bheag ceantar.
An Modh Oibre
Sa nGaeltacht Oifigiúil tá thart ar 156 toghcheantar, ach i gcás 63 acusan níl an toghcheantar ar fad sa nGaeltacht. Tá figiúr cruinn eisithe don daonra i 93 toghcheantar atá go hiomlán sa Ghaeltacht Oifigiúil. I gcás na gcinn eile, 63 acu, is féidir meastachán a fháil. Mar shampla tá an cuid is mó de Ghaeltacht Ráth Chairn sa dtoghcheantar ar a dtugtar An Ráth Mhór. In 2016 bhí 1,024 duine ina gcónaí ins An Ráth Mhór ar fad agus cónaí ar 473 acu sa gcuid den toghcheantar a aithnítear sa nGaeltacht. In 2016 bhí 46.2% de dhaonra thoghcheantar na Rátha Móire sa nGaeltacht. Ag glacadh leis nár tharla mórán d’athrú ó shin sa chóimheas, is féidir meastachán a dhéanamh ar dhaonra na Gaeltachta sa Ráth Mhór in 2022 trí 46.2% de dhaonra iomlán an toghcheantair a thógáil. Beidh an figiúr cruinn ar fáil níos deireanaí nuair a eiseofar daonra na gceantar Gaeltachta. Go dtí sin ní féidir ach meastachán a dhéanamh, ag úsáid an mhodh céanna anailíse, i gcás an 63 toghcheantar eile nach bhfuil ach cuid acu sa nGaeltacht.
Ag úsáid an mhodh oibre sin tugann an tábla thíos an briseadh síos don daonra i 2011, 2016 agus meastachán do 2022 sna ceantair éagsúla Ghaeltachta, chomh maith leis an gcéatadán den athrú sa daonra a mheastar atá tarlaithe idir 2016 agus 2022.
Daonra na gCeantar Gaeltachta do 2011, 2016 agus 2022*
| Bliain | 2011 | 2016 | 2022 | % athrú ó 2016 |
|---|---|---|---|---|
| Cois Fharraige | 6,525 | 6,669 | 7,373 | +10.6% |
| An Cheathrú Rua | 2,505 | 2,472 | 2,651 | +7.2% |
| Ceantar na nOileán | 2,267 | 2,118 | 2,187 | +3.3% |
| Conamara Láir | 3,146 | 2,935 | 3,037 | +3.5% |
| Dúiche Sheoigheach | 2,185 | 2,139 | 2,275 | +6.4% |
| Oileáin Árann | 1,251 | 1,226 | 1,317 | +7.4% |
| Maigh Cuilinn/Bearna | 7,884 | 8,192 | 8,842 | +7.9% |
| Eachréidh na Gaillimhe | 7,845 | 7,999 | 8,594 | +7.4% |
| Cathair na Gaillimhe | 15,299 | 15,774 | 17,183 | +8.9% |
| Iarthuaisceart Dhún na nGall | 11,274 | 10,487 | 10,684 | +1.9% |
| Iardheisceart Dhún na nGall | 3,071 | 3,036 | 3,032 | -0.1% |
| Oirthuaisceart Dhún na nGall | 2,986 | 2,805 | 2,901 | +3.4% |
| Na Rosa | 5,518 | 5,192 | 5,350 | +3.0% |
| Lár Dhún na nGall | 1,895 | 1,826 | 1,863 | +2.0% |
| Iarthar Chorca Dhuibhne | 2,205 | 2,220 | 2,276 | +2.5% |
| Ceantar an Daingin | 3,361 | 3,468 | 3452 | -0.5% |
| Oirthear Chorca Dhuibhne | 1,368 | 1,260 | 1,375 | +9.1% |
| Uíbh Ráthach | 1,795 | 1,808 | 1,773 | -1.9% |
| Múscraí & Cléire | 3,895 | 3,932 | 4,133 | +5.1% |
| Gaeltacht na nDéise | 1,784 | 1,816 | 2,040 | +12.3% |
| Gaeltacht na Mí | 1,771 | 1,857 | 2,056 | +10.7% |
| Ceantar Acla | 2,248 | 2,141 | 2,097 | -2.1% |
| Deisceart Mhaigh Eo | 1,063 | 1,046 | 1,095 | +4.7% |
| Iarthuaisceart Mhaigh Eo | 7,575 | 7,199 | 7,352 | +2.1% |
| Gaeltacht Iomlán | 100,716 | 99,617 | 104,938* | +5.3% |
Foinsí: torthaí daonáireamh eisithe ag an CSO.
* Is meastachán an figiúr seo, bunaithe ar réamhfhigiúirí ón Daonáireamh 2022 a d’eisigh an CSO ar an 22 Meitheamh 2022.
Méadú ar an Daonra
Léiríonn an tábla thuas gur tháinig méadú suntasach ar dhaonra na Gaeltachta le 6 bliana anuas: bhí thart ar 5,000 duine sa bhreis ina gcónaí sa nGaeltacht oíche an Daonáirimh mí Aibreáin 2022 thar mar a bhí in 2016. Is fiú a chur san áireamh go bhfuil roinnt mhaith teifeach ón Úcráin ag cur fúthu i gceantair Ghaeltachta. Mar shampla i gCois Fharraige tá thart ar 60 duine san áireamh agus bheadh an oiread céanna san áireamh ar an gCeathrú Rua.
Níl ach ceithre cheantar a léiríonn titim sa daonra: Iardheisceart Dhún na nGall (-0.1%) i nDún na nGall, Uíbh Ráthach (-1.9%) i gCiarraí, ceantar Acla (-2.1%) i Maigh Eo agus Ceantar an Daingin (-0.5%). I gcás an Daingin is sa toghcheantar Na Gleannta, an ceantar tuaithe timpeall ar an mbaile féin a tharla an titim agus bhí ardú beag sa mbaile féin.
Gaeltacht na nDéise an ceantar ar tháinig an céatadán d’ardú is mó ar an daonra, ardú 12.3% ó 2016. Tháinig ardú mór ar an daonra i gCois Fharraige (+10.6%) agus i nGaeltacht na Mí (+10.7%) chomh maith.
Tháinig ardú 8.9% ar an líon daoine a bhfuil cónaí orthu taobh istigh de limistéar na Gaeltachta sna heastáit tithíochta ar imeall chathair na Gaillimhe. Tá beagán os cionn 17,000 duine i gcathair na Gaillimhe san áireamh i ndaonra na Gaeltachta oifigiúla: beagán faoi bhun 15,000 atá ina gcónaí i nGaeltachtaí na Mumhan ar fad le chéile. Bhí ardú suntasach chomh maith ar an daonra sna bailte gar do chathair na Gaillimhe: i gcás Eachréidh na Gaillimhe (+7.4%), taobh thoir den Choirib, tá beagán le cois 8,500 duine anois ann, agus i mBearna/Maigh Cuilinn (+7.9%) tá thart ar 8,800.
Beidh sé beagnach bliain eile sula mbeidh torthaí ar fáil ón bPríomh-Oifig Staidrimh faoi cé mhéad duine le Gaeilge atá i measc na ndaoine atá ag cur fúthu sna ceantair éagsúla a aithnítear mar chuid den Ghaeltacht oifigiúil agus cé chomh minic is a labhraíonn Gaeilge.
Nóta Buíochais: Ba mhaith liom buíochas a chur in iúl don CSO faoin eolas a cuireadh ar fáil go speisialta dom leis an alt seo a scríobh.
Fág freagra ar 'Méadú suntasach tagtha ar dhaonra na Gaeltachta, de réir an daonáirimh'