Go raibh míle maith agaibh as bhur bhfíorchaoin fáilte. Tá áthas orm, mar Uachtarán na hÉireann, a bheith anseo inniu chun ceiliúradh a dhéanamh libh ar Bhliain na Gaeilge 2018.
Bhí ról nach beag ag Uachtaráin na hÉireann i gcur chun cinn na Gaeilge – chomh fada siar leis an gcéad Uachtarán, Dubhghlas de hÍde, ceannródaí na hathbheochana, a bhí mar chathaoirleach ag an gcruinniú, i mí Iúil 1893, céad fiche a cúig bliain ó shin, nuair a bunaíodh Conradh na Gaeilge.
Tá muid bailithe le chéile inniu, idir óg agus aosta, idir lucht líofa agus foghlaimeoirí, idir mhuintir na cathrach agus mhuintir na tuaithe, chun ceiliúradh a dhéanamh ar ár n-oidhreacht, ár gcultúr ársa – [atá] caomhnaithe againn in ainneoin deacrachtaí agus dúshlán na staire – agus an chuid is tábhachtaí, is luachmhaire, is áille dár gcultúr: an Ghaeilge, teanga dhúchais an oileáin seo.
Tá muid bailithe le chéile chun fís an Chraoibhín Aoibhinn agus a chomhghleacaithe a cheiliúradh, agus chun ardú meanman agus spreagadh a thabhairt don obair a bheidh ar siúl againn sna blianta atá amach romhainn.
FÍSEÁN: Nuacht TG4
Is iontach an rud í gach teanga. Tugann gach teanga ar domhan léargas faoi leith ar na daoine a labhraíonn í, ar an bpobal ina labhraítear í, ar an áit ina labhraítear í. Léiríonn gach pobal, sa chaoi ina gcaitheann siad lena dteanga, luachanna bunúsacha an phobail sin.
Dúinne, atá chomh tógtha leis an nGaeilge, is ábhar ceiliúrtha í an teanga dúinn mar chuid lárnach dár n-oidhreacht. Nuair a thuigimid luach na teanga agus gach ní a bhaineann léi, tuigimid, ag an am céanna, luach na dteangacha eile a úsáidtear ar an oileán seo, agus tábhacht na dtraidisiún éagsúil atá ag maireachtáil ar scáth a chéile fud fad an 32 contae.
125 bliain ó shin, nuair a scríobh Dubhghlas de hÍde chuig Eoin Mac Néill den chéad uair, dúirt sé nach raibh rud ar bith níos tábhachtaí ná an Ghaeilge a choinneáil ‘dá labhairt’ in Éirinn. Bhunaigh an bheirt acu Conradh na Gaeilge, gluaiseacht a ghríosaigh muintir na hÉireann chun gnímh: gníomh a raibh géarghá leis, toisc go raibh baol mór go gcaillfí go deo an teanga a labhraíodh anseo leis na mílte bliain.
Inniu, mar chuid de Bhliain na Gaeilge, tá muid ag déanamh machnaimh ar a bhfuil déanta ag na glúnta a tháinig romhainn ar son ár dteanga.
Sheas siad an fód ar son ár n-oidhreachta agus bhaineadar áit lárnach amach don Ghaeilge i gcroílár an chórais oideachais.
Sheas said an fód agus bhain said áit amach don Ghaeilge sa saol poiblí.
Sheas said an fód le go mbeadh aitheantas tugtha don Ghaeilge, dá luach agus dá litríocht ag muintir na hÉireann.
Sheas siad an fód chun aitheantas a fháil dár nGaeltachtaí, atá chomh lárnach inár dtuiscint ar ár bhféiniúlacht agus ar ár scéal mar phobal agus mar náisiún.
Sheas siad an fód mar go raibh fís acu dár dtír – mar ba chóir di a bheith. Tír ina raibh an Ghaeilge beo beathach. Tír a bhí ar a compord lena hoidhreacht, lena cultúr agus lena dúchas. Tír ina raibh na deacrachtaí agus na dúshláin a bhí cruthaithe tríd na hiarrachtaí ár gcultúr a scrios, taobh thiar dínn. Tír ar aon chéim le gach tír eile ar domhan. Fís dhaonna a bhí agus atá fós inti, fís shíochánta, agus fís radacach. Fís atá fós beo.
Tá sé tábhachtach go dtuigeann muid sin, go n-aithníonn muid sin, go ndéanann muid ceiliúradh air sin.
Tá an Ghaeilge beo sna Gaeltachtaí, tá sí beo sna naíonraí agus sna Gaelscoileanna, tá sí beo sna campaí samhraidh, tá sí beo sna teaghlaigh Ghaelacha fud fad na tíre, tá sí beo ar na meáin chumarsáide agus tá sí beo sna ciorcail chomhrá, sna clubanna leabhar, sna Pop-up Gaeltachtaí agus sna seisiúin cheoil ar fud na tíre agus ar fud na cruinne.
Ní hé sin le rá nach bhfuil dúshláin le sárú fós sa Ghaeltacht leis an nGaeilge a choinneáil mar theanga phobail agus chun go mbeidh fás agus forbairt ar na pobail sin. Tá dúshlán faoi leith os comhair mhuintir na Gaeltachta ach tá gá le tacaíocht sa bhreis chun an seod seo dár gcultúr a choimeád slán.
Caithfimid aitheantas ar leith a thabhairt, agus ceiliúradh ar leith a dhéanamh, ar phobail na nGaeltachtaí i mbliana, agus gach iarracht a dhéanamh le cinntiú go mbeidh todhchaí inmharthanach acu. Is iad na Gaeltachtaí tobar na teanga sa tír seo, agus tá sé riachtanach go n-aithneoimid chomh luachmhar is atá siad.
Tá muid réidh anois leis an gcéad chéim eile a ghlacadh i dtreo fhís bheo na hathbheochana, ’sé sin úsáid na Gaeilge a spreagadh agus a chraobhscaoileadh go bródúil agus go forleathan ar fud na tíre agus ar fud an domhain.
Tá dualgas agus ról againn ar fad san iarracht seo. Bíodh sé go ndéarfadh muid ‘Go raibh maith agat’ le strainséirí, nó go mbainfeadh muid úsáid as an méid Gaeilge atá againn nuair is féidir. Bíodh sé go dtógfadh muid ár bpáistí trí Ghaeilge nó go n-aimseodh muid ceann de na mílte bealaí eile gur féidir linn an fhís a bhaint amach. A fhad is a mhairfidh an fhís, mairfidh an Ghaeilge. De réir mar a neartófar an fhís, neartófar an Ghaeilge.
For those of you who love our language but may not be confident speaking Irish. The revival of our Irish language starts with each and every one of you. I invite everyone, starting this year in Bliain na Gaeilge, to welcome the Irish language into their lives. To experience, relearn, re-engage with it. Tabhair an tarna seans dó. Dare to cherish it. Dare to value it. Dare to use it. Dare to recognise and love it as the most essential part of our culture. However much or little of the language you have, I urge you to use it. I promise you, it will be easier than you imagine!
In this regard I salute Minister Joe McHugh, who has shown such leadership in re-engaging with the language, in improving and using it. He has been an inspiration and an example to so many. Molaim é!
Tá an Ghaeilge beo le cúig mhíle bliain ar a laghad…beo tar éis 125 bliain den Athbheochan agus beidh an Ghaeilge beo don chéad fiche cúig bliain atá le teacht…beo agus muid á labhairt lena chéile…beo agus muid ag bunú agus ag tógáil Gaelscoileanna nua…beo agus muid ag forbairt ár gceantar Gaeltachta, le cinntiú go mbeidh saol inmharthanach ag na pobail sin amach anseo…beo agus muid ag bunú agus ag forbairt Gaelphobail nua…beo agus muid ag freastal ar Pop-up Gaeltachtaí ar fud an domhain…beo agus muid ag tógáil ár bpáistí le Gaeilge, sa Ghaeltacht, sna cathracha, i dtithe ar fud na tíre, agus taobh amuigh di…beo agus muid ag meabhrú dár státchóras gur ann dúinn agus go bhfuil cearta teanga againn…
Bíodh an fhís sin beo. Bíodh an Ghaeilge beo. Bímis Gaelach, bródúil agus inár bpobal beo!
Go raibh míle maith agaibh go léir, agus bainigí sult as an lá!
Joe Ó Cearúlláin
An bhfuil an físeán den óráid iomlán ar fáil ar líne áit éigin?