‘Coinnigh súil air. Gaeilgeoir líofa atá freisin ann’ –bhí an ceart ag Phil Stuart faoi Jarlath Burns

Ba é Phil Stuart an té ba thúisce a luaigh an t-ainm Jarlath Burns liom. Tá sin os cionn deich mbliana fichead ó shin.

Lena linn féin, bhí Phil ar dhuine de na peileadóirí lár páirce ab fhearr sa tír. Cuir a leathbhádóir Jim McKeever lena ais agus ba chinnte nach raibh sárú na beirte ar fáil. Faraor ní bhfuaireadar ach aon deis amháin ar chluiche ceannais na hÉireann. B’in i 1958 nuair a bhuaigh Áth Cliath ar Dhoire.

Ní raibh Stuart ach bliain is fiche ag an am agus níor mhilleán do a cheapadh go mbeadh lá eile ann. Ní raibh. D’fhág teacht chun cinn an Dúin agus athbheochan an Chabháin go mba iadsan a bhuaigh Craobh Uladh chuile bhliain go dtáinig 1970.

Faoin am sin bhí Phil curtha faoi i mBéal Feirste agus é ag teagasc san áit ar a dtugtar Ollscoil Mhuire inniu air. Is ansiúd a chaith sé an chuid eile dá shaol oibre, é i gceannais ar Rannóg an Léinn Éireannaigh faoin am a ndeachaigh sé ar scor os cionn 20 bliain ó shin. Maireann an fear graí i gcónaí, buíochas le Dia.

Chomh maith le bheith ag teagasc in Ollscoil Mhuire, bhí baint mhór ag an Stíobhardach le foirne peile na háite agus i lár na 1980idí nuair a fuair institiúidí 3ú leibhéal nach mbíodh i gceist sa gcomórtas go dtí sin áit i gComórtas Mhic Shigiúir, b’iomaí sin uair a labhair mé leis faoi sin.

Go luath sa mbliain 1989 agus muid i mbun comhrá d’inis sé dom faoi mhac léinn óg as Ard Mhacha a bhí ina chaptaen ar an bhfoireann – strapaire fir 6’ 3” a raibh Jarlath Burns mar ainm air agus a raibh áit anois aige freisin ar phainéal a chontae dúchais.

“Coinnigh súil air. Gaeilgeoir líofa atá freisin ann,” a deir Phil. Chuir an abairt dheireanach sin an solas dearg ag caochadh idir mo dhá chluais. D’iriseoir a bhí ag obair tríd an meán sin bhí a leithéid d’eolas chomh tábhachtach leis an gcothú míorúilteach a fuair na hIosraeilítigh fadó ar fhágáil na hÉigipte dóibh.

An bhliain chéanna sin d’éirigh le hOllscoil Mhuire Corn Mhic Shigiúir a thabhairt leo. Leathbhádóir Phil Stuart i 1958, Jim McKeever a bhí mar chóitseálaí, eisean anois freisin ag teagasc san Ollscoil.

Bhí foireann sin na hollscoile ar an gcéad dream a bhain úsáid as an teicneolaíocht nua a bhí ag teacht chun cinn – tomhas ar VO2 na n-imreoirí, tomhas a dhéanamh ar a raibh de gheir sa gcolainn mar aon le modhanna nua aclaíochta.

Bhí siad in ann an cloigeann a oibriú freisin. Ábhar múinteoirí ab ea na mic léinn agus bhí seachtain sa téarma leagtha amach do theagasc i scoileanna taobh amuigh den choláiste. Tráthúil go leor d’éirigh leo siúd a bhí i gceannas na foirne ‘turas páirce seachtaine’ a bhain leis an Tíreolas a eagrú in áit éicint i gCo. an Dúin. Ar chúis éicint ba iad na peileadóirí amháin a roghnaigh an cúrsa.

Chuile mhaidin, tráth ar cheart dóibh a bheith i seomraí ranga ar fud na 6 Chontae thugadar aghaidh ar an turas páirce. Más fíor ar chuala mé, b’fhada ina dhiaidh go bhfuair na húdaráis amach go mba ar pháirc imeartha a bhí i gceist!

Ar liosta na n-imreoirí i gCluiche Ceannais Mhic Shigiúir 1989, thug mé faoi deara go mba ‘Silverbridge Harps’ a bhí mar ainm ar an gclub lenar imir Burns. Dá bharr ghlac mé leis go mba ‘Cláirsigh Dhroichead an Airgid’ a bhí le tabhairt i nGaeilge orthu nó gur mheabhraigh duine níos éirimiúla dom go bhféadfainn a bheith ag dul amú.

Bhí an ceart ag an té sin. ‘Béal Átha an Airgid’ a mhol www.logainm.ie dom nuair a lorg mé comhairle.

Tá droichead le feiceáil ceart go leor ar bhruach an tsráidbhaile ar theacht isteach duit ó Chrois Mic Lionnáin, ach ní dóigh liom go bhfuil aon cheangal idir ‘airgead’ agus ainm na habhann atá faoi.

Tá Béal Átha an Airgid buailte ar an teorainn. Dá n-íosfadh préachán bricfeasta péiste ar pháirc na gCláirseach, ní bheadh aon ocras fós air faoin am a sroichfeadh sé ceann na nEimiteach i gCrois an Mhaoir i gContae Lú – gan d’eitilt le déanamh aige ach beagán le cois dhá mhíle.

Is díol suime gur in ómós do William Orr a ainmníodh an club ba thúisce a bunaíodh i bparóiste an Chreagáin Uachtaraigh ar a n-áirítear Béal Átha an Airgid in 1887. Preispitéireach ab ea Orr a chuaigh isteach sna hÉireannaigh Aontaithe. Ciontaíodh agus cuireadh chun báis san éagóir é as coir nach ndearna sé i 1797.

An bhliain dár gcionn le linn Éirí Amach na nÉireannach Aontaithe deirtear go mba ‘Remember Orr’ an rosc catha a bhí acu le linn Chath Aontroma.

Le filleadh ar an am atá anois ann, tá eolas forleathan ag mórán chuile dhuine anois faoina raibh i ndán do Jarlath Burns agus Corn Mhic Shigiúir crochta aige in 1989. Chaith sé 13 bliain ag imirt d’Ard Mhacha, ina chaptaen nuair a bhuaigh siad Corn an Anglo Celt i 1989. Agus é éirithe as an imirt chuaigh sé i mbun riaracháin – mar chathaoirleach ar an gCoiste Imreoirí ba thúisce a bunaíodh, mar chathaoirleach ar choistí i bPáirc an Chrócaigh agus mar Uachtarán ó thús na bliana seo.

Le linn cuid mhaith den achar sin bhí sé ina phríomhoide ar Choláiste Naomh Pól ar an Sruthán ina chontae dúchais áit a bhfuil 1,800 dalta.

Séard a d’fhág Burns i m’intinn an tseachtain seo go raibh mé an-tógtha leis an mbealach ar chuir sé cos i dtaca ina n-aghaidh siúd a cháin Cumann Lúthchleas Gael as an mbeartas GAA GO a thosaí agus airgead a ghearradh ar dhaoine as na Cluichí Gaelacha a fheiceáil ar theilifís.

Níl mé cinnte an aontóinn le chuile rud a dúirt sé. Fós thug sé an-sásamh dom nár ghéill sé orlach dóibh siúd atá ag iarraidh a theacht i dtír ar an ábhar ar mhaithe leo féin – polaiteoirí go háirid.

Bhí Burns chomh daingean agus a bhí sé ar pháirc na himeartha.

Níor thaithnigh lucht na faille ariamh liom.