Coimisinéir nua le ceapadh ag Uachtarán na hÉireann ag tráth ‘an-tábhachtach’ do chearta teanga

Ceapfaidh Micheál D Ó hUigínn, Uachtarán na hÉireann, ina choimisinéir teanga tráthnóna Séamas Ó Concheanainn, as an Spidéal i nGaeltacht Chonamara.

Beidh Séamas Ó Concheanainn ar an tríú Coimisinéir Teanga a bhí ag an Stát agus é á cheapadh ag tréimhse thábhachtach do chearta teanga, tréimhse ina mbeidh plean nua náisiúnta do sheirbhísí i nGaeilge á thabhairt isteach.

Chomh maith leis sin beidh sé ag tabhairt faoi ról a fágadh gan líonadh le breis is deich mí.

Ag labhairt dó le Tuairisc roimh a cheapachán tráthnóna, dúirt Séamas Ó Concheanainn go raibh cearta teanga phobal na Gaeilge “fite fuaite” le “bisiúlacht” na teanga agus lena hinmharthanacht mar theanga phobail sa Ghaeltacht.

Is é an rud is tábhachtaí sa tréimhse amach romhainn, a dúirt sé, ná a chinntiú go mbeadh na “croísheirbhísí” a mbíonn an pobal ag brath orthu gach lá ar fáil ar an gcaighdeán céanna i nGaeilge is atá siad le fáil i mBéarla.

Beidh cumhachtaí breise ag an gcoimisinéir teanga nua faoin reachtaíocht teanga is déanaí a tugadh isteach. Beidh an chumhacht aige, mar shampla, monatóireacht a dhéanamh ar achtanna eile a bhfuil baint acu le cúrsaí Gaeilge.

Roimhe seo, mar shampla, chaithfeadh an coimisinéir teanga gearán a fháil ón bpobal faoi shárú a bheith déanta ar an Acht Craolacháin nó an tAcht Oideachais sula bhféadfadh sé an scéal a fhiosrú.

Tá an Coimisinéir nua ag tosú amach chomh maith tráth a bhfuil plean náisiúnta earcaíochta á ullmhú chun príomhsprioc uaillmhianach an dlí teanga nua a bhaint amach, is é sin gur Gaeilgeoirí a bheidh in 20% d’earcaigh nua na seirbhíse poiblí faoin mbliain 2030.

De réir na reachtaíochta tá go dtí lár na bliana seo chugainn – an 19 Meitheamh 2024 – ag an gCoiste Comhairleach um Sheirbhísí Gaeilge chun an Plean Náisiúnta Earcaíochta a ullmhú. Beidh sé mar dhualgas ar an gcoimisinéir teanga nua tráchtaireacht a dhéanamh ar an bplean sin.

Beidh a bhfuil i ndán do chearta teanga faoin gcoimisinéir nua ag brath go mór chomh maith ar an gcóras nua atá geallta le cur le líon agus caighdeán na seirbhísí Gaeilge atá ar fáil ón Stát.

Tá córas bunaithe ar chaighdeáin le tabhairt isteach in áit chóras na scéimeanna teanga, córas a bhí imithe chomh mór sin in aimhréidh sa deireadh gur éirigh an Coimisinéir Teanga deireanach, Rónán Ó Domhnaill, as a bheith ag déanamh monatóireachta air.

Faoi chóras nua na gcaighdeán leagfar síos dualgais chomónta maidir le seirbhísí Gaeilge do chineálacha éagsúla comhlachtaí poiblí ag brath ar an teagmháil a bhíonn acu leis an bpobal.

Níl aon sampla de na caighdeáin a bheidh i gceist foilsithe fós.

Is ag obair mar Stiúrthóir in Oifig an Choimisinéara Teanga atá Séamus Ó Concheanainn ó fhómhar 2020 agus chaith sé blianta fada roimhe sin i gceannas ar Ionad Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge i gCarna. Is é a bhí i gceannas freisin ar an tionscadal taighde náisiúnta Fios Físe do TG4 agus do RTÉ Raidió na Gaeltachta agus tá obair déanta aige le comhlachtaí forbartha pobail (Comharchumann Shailearna Teo.), tograí teanga (Coiste Pleanála Teanga Chonamara Láir) agus tograí turasóireachta (Cósta Gaelach Chonamara) in imeacht na mblianta.

Moladh Ó Concheanainn do ról an Choimisinéara i ndiaidh don tSeirbhís um Cheapacháin Phoiblí comórtas a rith.

D’fhógair an t-iarChoimisinéir Teanga, Rónán Ó Domhnaill, ag tús na bliana go raibh sé ag éirí as an bpost chun tabhairt faoi ról nua mar Choimisinéir Forbartha na Meán le Coimisiún na Meán. Is é Ó Concheanainn an tríú duine i ról an Choimisinéara.

Ba é Seán Ó Cuirreáin an chéad Choimisinéir Teanga, agus ceapadh eisean in 2004.

D’éirigh Seán Ó Cuirreáin as post an choimisinéara in 2014 mar agóid in aghaidh fhaillí an stáit i leith na Gaeilge.