Mhol Catherine Martin polasaí nua rialtais Dé Céadaoin a lochtaigh sí trí mhí ó shin.
Ba léir do chách sular fhógair an tAire cinneadh an rialtais faoi mhaoiniú RTÉ nach nglacfaí leis an socrú a theastaigh uaithi féin. B’fhearr léi go mbeadh an eagraíocht á maoiniú go hiomlán ón státchiste agus deireadh curtha le ré an cheadúnais teilifíse.
B’ionann agus díogha an dá chás (‘worst of both worlds’), a dúirt sí ar an 7 Bealtaine, socrú faoina mbeadh RTÉ á mhaoiniú ón státchiste agus ó cheadúnais teilifíse – díreach mar a socraíodh.
Nuair a fógraíodh cinneadh an rialtais Dé Céadaoin, dúirt Louise O’Reilly thar ceann Shinn Féin gurb amhlaidh go raibh lag-chinneadh déanta ag lag-aire. Dáiríre áfach, cé gur féidir an cinneadh a lochtú ar mhórán cúiseanna, ní laige ach a mhalairt a léirigh Catherine Martin agus rogha rialtais nár theastaigh uaithi á fhógairt aici.
B’éigean déileáil leis an bhfírinne pholaitiúil, a dúirt sí: tá trí pháirtí sa chomhrialtas agus tuairimí éagsúla acu. Ba léir éirim a briathra, fiú murar dúradh iad. Céard is féidir leis an bpáirtí is lú i gcomhrialtas a dhéanamh – seachas géilleadh nó tarraingt as – nuair nach n-aontaíonn a gcéilí rialtais leo?
Tuilleann ionracas an aire maidir le realpolitik an chomhrialtais moladh. Ní foláir freisin fáilte theoranta a chur roimh chinnteacht airgeadais ar feadh trí bliana a bheith geallta do RTÉ – an feabhas is mó, a dúirt Catherine Marrtin a bhí bainte amach aici.
Is léir áfach an éiginnteacht nach féidir a chur as an áireamh. Is leor trí dhris chosáin a lua anseo mar fhéidearthachtaí tromchúiseacha:
Féidearthacht a hAon: Rachaidh líon na ndaoine a íocann as ceadúnas teilifíse i laghad arís (cé gur dhúirt Catherine Martin go raibh an ráta íocaíochta ag ardú le tamall), toisc go measfaidh mórán go gcuirfidh an rialtas a thuilleadh airgid ar fáil más gá.
Féidearthacht a Dó: Rachaidh líon na ndaoine a íocann as ceadúnas teilifíse i laghad ar chúis eile: toisc gur ar ríomhairí agus ar ghutháin phóca seachas ar theilifíseáin a bhreathnaíonn siad ar chláir theilifíse. Ní fios cé mhéad airgid sa bhreis a bheidh riachtanach leis an mbearna sa €725m in imeacht trí bliana atá geallta do RTÉ a thógáil, ach beidh tuilleadh de dhíth.
Féidearthacht a Trí: An rachaidh ráta íocaíochta an cheadúnais i laghad ar chúis eile: toisc nach mbeidh sciar den phobal toilteanach táille a íoc chun tacú le seirbhís phoiblí atá á maoiniú ag an státchiste. Mar a tharla i gcás na dtáillí uisce cheana?
Déanta na fírinne, tá céim ar gcúl agus céim chun cinn in éineacht tugtha ag an rialtas maidir le maoiniú chraoltóireacht seirbhíse poiblí i gcoitinne agus RTÉ go háirithe. Tá glactha acu le maoiniú ón stát i bprionsabal ach is ar bhonn éiginnte a chuirfear i bhfeidhm é.
Is ón rialtas go díreach a thiocfaidh an t-airgead, in ionad ó Choimisiún na Meán faoi mar a mhol an coimisiún um thodhchaí na meán in 2022.
Níl socrú ar bith déanta maidir le maoiniú breise i gcás easnamh ioncaim mar a chíortar é sna féidearthachtaí thuas. Níl deimhniú ann ach oiread go leanfar leis an gcaiteachas breise ná leis an athrú i bprionsabal faoinar gealladh é.
Tá sé ráite ag Micheál Martin agus ag airí eile nach n-aontóidís le lán-mhaoiniú stáit do RTÉ toisc go dtabharfadh córas dá leithéid deis do pholaiteoirí brú a chur ar na craoltóirí. Ar chúis aisteach éigin áfach ní chuireann an socrú a cheadaíonn a leithéid i gcás TG4 aon imní orthu.
Dúirt comhaltaí choistí an Oireachtais a d’fhiosraigh drochriar airgeadais RTÉ le bliain anuas go dteastaíonn craoltóireacht seirbhíse poiblí den scoth sa tír i gcónaí.
Dúirt siad go minic freisin go raibh obair den scoth á déanamh i gcónaí ag foireann RTÉ, mar a dúradh arís le gairid tar éis craoladh na sár-chlár fiosrúcháin faoin easpag Casey, faoi scannal na gcapall agus faoi scata clár eile a raibh mórdhúthracht agus mórchostas ag baint lena gcur le chéile.
Dúirt Teachtaí Dála agus Seanadóirí go minic freisin go gcaithfí na socruithe cuí a dhéanamh leis an eagraíocht a chur ar bhonn is seasamh dea-eagraithe.
Is dlúthchuid den obair í an t-atheagrú atá ar bun ag an ard-stiúrthóir Kevin Bakhurst ó ceapadh é bliain go ham seo, ach is faoin rialtas a bheidh sé cuid eile den obair riachtanach a dhéanamh.
Tá socrú maoinithe de dhíth ar RTÉ, ar chraoltóirí eile agus ar an tír atá inchreidte, cothrom agus slán ó útamáil pholaitiúil amach anseo.
Faraor, de ghnáth seachnaíonn rialtais socruithe dá leithéid agus iad ag teannadh le holltoghchán. Mar a tharla an tseachtain seo.
Beimid ag cur is ag cúiteamh faoin ábhar seo arís, ar an drochuair.
Aisling
Cinneadh a rinneadh chun géilleadh don realpolitik seachas beart fadtéarmach ar fónamh?
Paisteáil agus méiseáil dála iliomad beart eile ar an gcuma chéanna.
‘Rialtas na bPaistí.’