Ní hionann vótáil i dtoghchán agus earraí a cheannach i siopa. Is léir an difríocht cé nach gcuimhnítear air i gcónaí: níl dualgas ar dhuine ar bith ná ar pháirtí ar bith vótálaí a shásamh.
Mura bhfeicimid earra a theastaíonn uainn, nó raon tarraingteach earraí, i siopa nó ar shuíomh gréasáin cuardaímid in áit éigin eile. Ní féidir le gnó ár rogha a theorannú toisc nach féidir iachall a chur orainn rogha a dhéanamh in ionad amháin seachas ionad eile.
Tá go leor daoine míshásta leis an toghchán uachtaránachta toisc nach leor dar leo líon ná caighdeán na n-iarrthóirí a vótálfar dóibh Dé hAoine seo chugainn, lá na vótála.
Faraor, níl leigheas ar a míshásamh ar fáil. Ná malairt rogha má fhágtar na staonadh as an áireamh agus rud an staonadh ó vótáil nach ndearna an scríbhneoir seo riamh.
Is féidir a bheith réasúnta cinnte gur le staonadh a chuirfidh an móramh a míshásamh nó a neamhspéis in iúl Dé hAoine. Cuimhnigh nár vótáil ach 44 faoin gcéad sa toghchán uachtaránachta in 2018 – toghchán ina raibh seisear iarrthóirí san iomaíocht, an tUachtarán Ó hUigínn ina measc. Is léir an baol mar sin go mbeidh an céatadán vótála níos ísle an babhta seo
Tá vóta millte molta ag mórán chun míshásamh leis na hiarrthóirí agus/nó leis an toghchán a léiriú ar dhóigh níos láidre. Thug 6% de na daoine a cheistigh pobalbhreith Ipsos/B&A don Irish Times Dé Céadaoin go bhfuil vótáil dá leithéid beartaithe acu.
Is ionann agus rogha dháiríre, áfach, an dá sheift – staonadh agus milleadh – a mholtar chun rogha a sheachaint. Toghfar uachtarán Dé hAoine seo chugainn. Ní bheidh tionchar dá laghad ar an toradh ag vótaí nach n-úsáidfear nó nach n-úsáidfear ach amháin chun míshásamh a léiriú.
Beidh tionchar gan dabht ag vóta gearáin ar thoradh an toghcháin agus ní tearc na cúiseanna a spreagfadh a leithéid. Míshásamh leis an mbuiséad nó leis an gcostas maireachtála, nó le cealú an ghlais faoi thrí ar ár neodracht nó le ganntanas tithíochta nó leis an gcáin réadmhaoine aitiúil, gan trácht ar charn ábhar míshásaimh eile.
Más ar bhonn gearáin agus ar an mbonn sin amháin a vótálfaidh daoine áirithe, beidh neamhaird á tabhairt acu ar ghradam agus ar ghnó an uachtaráin. Ní deis gearáin ach ceapachán tábhachtach náisiúnta agus téarma oifige seacht mbliana atá i gceist.
Bheadh vóta agóide intuigthe dá mbeadh sé bunaithe ar thuairim go dteastaíonn uachtarán a bheadh toilteanach labhairt go láidir in aghaidh chinedhíothú Iosrael in Gaza, ach arís ní cóir dearcadh iarrthóra ar ábhar amháin a scaradh amach óna cháil agus a chumas iomlán.
Ní vótálann an scríbhneoir seo riamh ach oiread i dtoghcháin uachtaránachta chun tacaíocht a thabhairt do rialtas ná do pháirtí ar bith atá i mbun rialtais ná sa bhfreasúra. Ní theastaíonn ach slat tomhais amháin: cé a bheadh níos oiriúnaí mar uachtarán, Catherine Connnolly nó Heather Humphreys?
(Fágaim ‘iarrthóir’ Fhianna Fáil as an measúnú seo, ó tharla nach féidir ciall iomlán a bhaint as vóta dá leithéid seachas mar vóta a léiríonn gurb é an dara rogha an rogha dháiríre.)
Ní dheimhníonn toghchán daonlathach deis do vótálaithe iarrthóirí den scoth a thoghadh. Níl romhainn Dé hAoine mar sin ach vótáil don iarrthóir is fearr nó, lena rá ar dhóigh eile, vótáil d’iarrthóir nach bhfuil chomh lochtach, chomh lag nó chomh liopasta leis an iarrthóir eile.
Tabhair rogha an dá dhíogha ar rogha dá leithéid más maith leat, ach níor ghlac an scríbhneoir leis riamh agus é i mbun vótála go raibh díogha amháin chomh dona leis an díogha eile.
Níltear ag fiafraí dínn sa toghchán dáiríre an mbeadh muid sásta le Heather Humphreys nó le Catherine Connolly mar uachtarán. Sí an cheist a fhreagróidh an vótálaí seo agus go leor vótálaithe eile: ciacu a shílim is lú a spreagfaidh míshásamh, imní nó éiginnteacht le linn tréimhse seacht mbliana in Áras an Uachtaráin?
Is leor an cheist a réiteach chun rogha a dhéanamh Dé hAoine. Is suarach an rogha í b’fhéidir ach is furasta é a dhéanamh.
Snt
Catherine Connolly an duine is fearr den bheirt.