Is maith beo an neach í an stair – turas go dtí Béal na Blá

Téann íobairt na fola is na beatha ó mheabhair orm féin ach le fada an lá tá tochas gan scríobadh i m’intinn ag Micheál Ó Coileáin agus a bhás. 

Tá cual leabhar foilsithe a bhréagnaíonn a chéile agus de ghrá na síochána buaileadh cos ar a lán is cuireadh sa gcré iad le lucht an eolais. 

Ar ndóigh dá gcuirfí coiste cróinéara ar an bhfear bocht, ní bheadh an chomhcheilg á lua.

Ní haon iontas mar sin gur thapaigh mé an deis dul ar bhus go Béal na Blá do Tuairisc Dé Domhnaigh, turas a bhí á eagrú ag Comhairleoir Contae de chuid Fhine Gael. Nárbh iontach an seans é le haithne a chur ar na léinte gorma a chreideann gur bhunaigh an Coileánach a bpáirtí féin 11 bliain i ndiaidh a bháis?

Agus an Corcaíoch Meda Ryan á léamh agam ar an mbus, d’fhiafraigh an seanfheilméara as an Eachréidh a bhí ina shuí le m‘ais dom faoin leabhar. Nuair a luaigh mé údar mo chuid fiosrachta leis chuir sé cogar i mo chluais: ‘Tá a fhios againn ar fad cé a mharaigh é.’ 

Léirigh mé m’aineolas dó agus le cogairín eile siar díreach i mo chluais scaoil sé méaróg bheag ghéar eile, “De Valera.”

As an racht athmhuintearais i mo chroí, dúirt mé gurbh iontach an scéal go mbeadh ceannaire an dá pháirtí a shíolraigh as Cogadh na gCarad ag leacht an Choileánaigh inniu. Chuir sé strainc air fhéin: “Mar chomaoin orthu [FF] a rinne muid é.”

Aon fhear séimh amháin a d’fhiafraigh díom inné an rabhas i mo bhall de pháirtí Fhine Gael ach nuair a mhíníos nach raibh, dúirt sé – “Perhaps, you’ll join us now?”

Scanraigh mé ansin go mbeadh seanspaidhteanna is seanspallaí á gcaitheamh go tráthnóna ach a mhalairt ar fad a bhí fíor. 

Formhór mór an 10,000 duine a bhí ag Béal na Blá inné, ag ceiliúradh na staire a bhíodar agus ag léiriú ómóis d’fhear óg amháin de na céadta a leagadh ar mhaithe le haisling is tart na córa. 

Ba léir dúinn uilig go raibh daoine muinteartha an Choileánaigh ansin inné ag fód a bháis agus cuimhní, mórtas is aiféala a dteaghlaigh féin acusan. Chomh maith leis na deisceabail dhílse, teaghlaigh agus leanaí ba mhó a bhí ansin don ócáid shollúnta.

I mo shuí ar an gcnocán aerach sin, bhíos ag breathnú ar an mbealach a thaistil conbhua an mhí-áidh 100 bliain is an lá inné. Ina shuí le m’ais bhí fear a bhí níos gaire don chéad ná don nócha agus é cróilí go maith don chnocán. 

Bhí fuílleach le rá aige faoin saol fada a bhronn Dia air agus an comhrá cois teallaigh acu fhéin ach an fáth is mó ar theastaigh uaidh a bheith ann ar an Domhnach ná go raibh a mháthair ina cailín aimsire ag freastal ar bhuíon an Choileánaigh san óstán lá a bháis. Deirimse leat gur maith beo an neach í an stair.

Mar laoch agus mar ghaiscíoch a mhol an Taoiseach Corcaíoch fear na háite agus ba léir ón meangadh a bhí ar éadan an Mháirtínigh agus líofacht a chuid cainte gur bhraith sé an dea-ghuí agus an gean a bhí á scairdeadh air ag an slua. Bean le m’ais agus na deora ina slaoda léi a mhínigh dom agus ceirt á tabhairt agam di gur maraíodh a seanuncail sa gcogadh cathartha agus gur ghoill sé riamh ar a mháthair nár ceadaíodh di an Coileánach a lua ná a mholadh. 

Ba don mháthair sin agus máithreacha eile na cogaíochta a deora agus cead aici féin anois cuimhneamh ar a fear gaoil gan faltanas d’ardcheannasaí an airm a mharaigh é. Nach iontach go deo an cumas maithiúnais a bhíonn ag daoine? 

Chuir an Taoiseach an-bhéim ar an daonlathas agus an tiomantas dó a léiríonn an rialtas comhpháirtíochta atá againn faoi láthair. 

A bhuíochas don Choileánach agus a leithéidí atá an tsaoirse againn ár gcinniúint féin a roghnú, a mhaígh sé. 

Níor éirigh leis an Tánaiste Leo Varadkar lena thagairt do Walt Whitman agus Abraham Lincoln an slua a mhealladh chomh maith céanna. 

An saighdiúir bocht ar tháinig meirfean air sa teas is mó a scanraigh an slua a cheap gur duine de na naoscairí thuas ar an gcnoc a bhí tar éis an Taoiseach bocht a leaindeáil.

Bhí díorma scaipthe thart anseo is ansiúd sa slua faoina mbratacha agus a dT-léinte glasa agus a manaí ag fógairt ‘globalist traitors out’ a thosaigh ag feadaíl agus ag búáil ar an Taoiseach agus an Tánaiste ach bháigh an slua a soiscéal le bualadh bos. 

Cuibheas is ómós seachas maslaí a bhí ón slua. Ba bhreá liom an deis ceist a chur ar na mairbh faoina n-oidhrí sa Rialtas – ach ní mór an meas a bhí ag an gCoileánach ar an sóisialachas don tír seo.

Ba dheas mar a chríochnaigh a bhean ghaoil Eleanor Moore an searmanas nuair a mheabhraigh sí dúinn faoi na bláthanna a leag a sin-seanmháthair ag leacht a dearthár i 1923 ‘To Michael from Mary’. 

Má chastar sna bólaí sin thú údar spéise an comhartha bóthair go dtí an leacht: Béal na Blá 1 km agus thíos faoi tá Béal na mBláth. An leagan Béarla de is dóigh! Agus ná goid é – an Chomhairle bánaithe ag gadaíocht comharthaí.

Ar ndóigh beidh mé ag breathnú ar Cold Case Collins, ar RTÉ 1, Dé Céadaoin ag 9.35 pm.