Ná déanaimis dearmad Lá Nollaig na mBan ar na cearta nach bhfuil bainte amach againn go fóill

An tráth seo bliana agus muid ar fad i gcruth pléascadh le dea-mhianta agus soilíos is ea a bhíonn teacht againn ar thuarascálacha ó eagraíochtaí go leor, áisíneachtaí fóirithinte is forbartha san áireamh.

Meabhrú í Nollaig na mBan faoina raibh sa tuarascáil is déanaí ó na Náisiúin Aontaithe faoi cheann de na 17 sprioc forbartha inmharthana ar ghlac na ballstáit leo in 2015 agus a ceapadh a bhaint amach faoi 2030.

Comhionannas inscne agus mná agus cailíní a chumasú an cúigiú ceann de na spriocanna uaillmhianacha sin ach faraor sa tuairisc is déanaí dá gcuid is amhlaidh gur donú seachas feabhsú atá á fheiceáil – a bhuíochas cuid mhaith don athrú aeráide, srianta an Chovid, cúlú eacnamaíochta, cogaíocht agus an teitheadh agus an dídhaonnú a leanann í.

Is bocht an scéal é go ndeir na NA anois gur 286 bliain eile (ag an ráta a bhfuil reachtaíocht á leasú ar fud na cruinne) seachas na seacht mbliana as seo go 2030, a theastódh leis an gcomhionannas a chur i bhfeidhm. Tuigimid go maith freisin nach ionann dlí go minic agus an ceart sin a riar.

Céard go díreach atá le hathrú? Ar ndóigh tá an inscne fite fuaite le gach gné den saol – an eacnamaíocht, an saol sóisialta is baile, an pholaitíocht agus an comhshaol – a chomhartha sin go luaitear gné na hinscne i 10 gcinn de na 17 sprioc forbartha.

Tá tíortha ar leith ann nach áit mhaith don bhean iad. Rangaigh an eagraíocht Concern na deich dtír is measa ó thaobh cearta a cheilt ar mhná agus bhí an Afganastáin sa gcéad áit, an tSiria sa dara háit agus seacht dtír i mbolg na hAfraice ina ndiaidh sin.

Nach deacair cuimhneamh go maraíonn duine dá teaghlach féin cailín gach 11 nóiméad. Bhí beagnach duine as cúigear [19.5%] cailíní pósta sula rabhadar 18. Dúirt duine as gach deichniúr ban a bhí os cionn 15 bliain go ndearna páirtí ionsaí fisiciúil nó gnéasach orthu.

Tá mná go leor fós [43%] nach bhfuil teacht acu ar chúram sláinte riachtanach.  Tá ciorrú á dhéanamh fós ar bhaill ghiniúna cailíní óga agus is amhlaidh atá an t-ocras agus an ganntan ag cur borradh faoin ngnás cailíní beaga a chur á bpósadh cheal deis a mbeathaithe.

Ní call a rá nach chun a leasa ceachtar gnás agus gur díchumasú, fulaingt agus bás anabaí a dtoradh go minic.

Ceann de na gnéithe de shaol na dtíortha i mbéal forbartha is suntasaí ná an lear oibre a dhéanann mná ach cé gur mná iad leath na bhfeirmeoirí, de réir na tuairisce seo ó na Náisiúin Aontaithe níl an ceart sealúis céanna ag mná is fir ach i gceithre thír as 52 tír a scrúdaíodh.

San Afganastáin faoi láthair bean atá i mbun teaghlach amháin as gach ceithre cinn de réir a bhfigiúirí féin. Cuid de na mná sin bhíodar ag obair do na heagraíochtaí daonnachtúla ar ordaigh an Taliban dóibh gan aon bhean de chuid na tíre a fhostú nó go gcaillfidís a gceadúnas. An toradh? Chomh maith lena slí bheatha tá mná go leor d’uireasa na seirbhísí sláinteachais, fothana, cothaithe agus cosanta a bhí á soláthar ag na heagraíochtaí sin a shocraigh nach bhféadfaidís glacadh leis an reacht sin.

Nach trua an bhaintreach nó an bhean aonraic a bhfuil a comhluadar ag brath go hiomlán uirthi agus gan cead taobh amuigh den doras aici gan tionlacan fir?

Is mairg don bhean bhocht a bheadh ag brath ar an Taliban agus í ag cur i leith a fir go raibh sé á hionsaí ná ag tromaíocht uirthi. Ní chloisim aon tuairisc go dtugtar lascadh poiblí d’fhir faoi choireanna morálta. Cuimhnigh ar na cailíní bochta sna scoileanna a bhfuil cead ag fir armtha dul isteach sa rang agus cur faoi ndeara d’fhoireann na scoile scrúdú colainne a dhéanamh ar chailíní óga ar fhaitíos go mbeidís fós ar scoil agus iad tagtha chun caithreachais.

Ar ndóigh tuigeann an Taliban agus a leithéidí go maith go dtagann muinín agus cumasú as an oideachas agus as slí bheatha is ioncam de do chuid féin. Tuigimid féin sin agus mall go maith a d’éalaigh mná ár dtíre as croimeasc na díthscolaíochta agus an neamh-ioncaim.

Tá an eagraíocht Mná na Náisiún Aontaithe a bhfuil cumasú ban agus cothú comhionannas mar sprioc aici fós ag obair san Afganastáin agus feiceann siadsan an toradh atá ar imeacht na n-eagraíochtaí fóirithinte. A mbreithiúnas sin gur chóir do cheannairí Moslamacha i dtíortha eile brú a chur ar chinnirí na hAfganastáine mar gur mó seans go bhfaigheadh siadsan éisteacht.

Dea-scéal amháin chugainn – sin go bhfuil ag éirí thar cionn le clár a reáchtáiltear i scoileanna Sierra Leone do na scoláirí ar fad, buachaillí agus cailíní, le cuidiú leo an daille inscne a aithint, an éigeart a sheachaint le go mbeidh mná in ann a gcuid a dhéanamh go sábháilte sa tír.

Dea-smaoineamh i ngach tír?

B’aisteach liom ceiliúradh a dhéanamh ar Lá Chinn an Dá Lá Dhéag nó Nollaig na mBan mar fhéirín do mhná agus lá amháin saor as 365 a ‘bhronnadh’ ón mbráca tís is teaghlaigh ach tar éis na tuarascála seo, is fiú ceiliúradh.

Tá an t-ádh dearg ar gach bean a bhfuil cead aici bualadh amach an doras nó fanacht sa gcathaoir mhór inniu agus a bhfuil an mhuinín agus an acmhainn aici sin a dhéanamh dá stuaim féin. Bainimis sásamh as an lá ach mo ghraidhin go deo na deirfiúracha atá fós ar an anchaoi.