Ní haon ionadh é go bhfuil moill curtha ag Sinn Féin ar a rogha uachtaránachta

Tá an feachtas uachtaránachta cosúil ar go leor bealaí le céilí a reáchtálann coláiste samhraidh sa Ghaeltacht.

Céard a dhéanann déagóirí, nó a bhformhór ar a laghad, tar éis fógairt an chéad rince? Neamhshuim a léiriú ar dhóigh a thugann le fios ar feadh scaithimh gur fearr leo a bheith i mbun comhrá lena chéile ná tabhairt faoi Ionsaí na hInse.

De ghnáth ar ndóigh cuireann scata cailíní tús leis an scléip. Iadsan is túisce a théann amach ar an urlár agus an chuid eile den slua á ngríosú nó á náiriú chun rince acu de réir a chéile.

Is amhlaidh an scéal sa bhfeachtas uachtaránachta. Tá fonn iomaíochta léirithe ag beirt bhan – Catherine Connolly a ainmníodh mí ó shin agus Heather Humphreys a ainmneoidh Fine Gael go foirmiúil Dé Máirt.

Ní hionann áfach agus damhsa a reáchtálann foireann coláiste samhraidh sa Ghaeltacht, ní féidir iomaitheoirí uachtaránachta a náiriú ná a ghríosú chun rince. Go deimhin ní léir fós an mbeidh fiú ceathrar damhsóirí páirteach in Ionsaí an Árais i mbliana.

Tá beirt ar mian leo seasamh mar iarrthóirí neamhspleácha, Nick Delehanty agus Gareth Sheridan, ag ullmhú chun ainmniúcháin a lorg ó Chomhairlí Contae nó Cathrach ag cruinnithe a reáchtálfar as seo go ceann míosa. Níl ach fíor-chaolseans ann áfach go dtabharfaidh ionadaithe Fhianna Fáil, Fhine Gael agus Shinn Féin ar cheithre chomhairle an tacaíocht riachtanach sin dóibh.

Fágann sin gur dóichí ná a mhalairt gur toghchán ina mbeidh triúr nó ceathrar iarrthóirí, ar a mhéad, san iomaíocht ann atá romhainn.

Tá an dá pháirtí (Fianna Fáil agus Sinn Féin) a bhfuil roghnú iarrthóirí ar a gcumas ag cur is ag cúiteamh i gcónaí. D’fhógair an Feisire Eorpach Billy Kelleher Dé hAoine go bhfuil ainmniúchán an pháirtí á lorg aige. Meastar gur mhaith le Micheál Martin iarbhainisteoir peile Bhaile Átha Cliath, Jim Gavin, a ainmniú ach ná creid daoine a deir go bhfuil an scéal cinnte acu.

Ní gearr, áfach, liosta na ndaoine eile atá luaite mar iarrthóirí agus a shíl duine éigin a bheadh oiriúnach mar iarrthóirí d’Fhianna Fáil: Mary Hanafin, Deirdre Heenan, Dan Mulhall, Pádraig Ó Céidigh, Éamon Ó Cuív, Síofra O’Leary, Peter Power, Niall Quinn, Louise Richardson agus Bertie Ahern.

Tá ainm an iarThaoisigh ag bun an liosta toisc nach bhfuil seans dá laghad ann go dtabharfar ainmniúchán an pháirtí dó. Is féidir formhór mór na ndaoine eile atá luaite thuas a chur as an áireamh chomh maith.

Níl dáta ainmniúcháin fógartha fós ag Fianna Fáil. Glactar leis áfach go mbeidh iarrthóir ainmnithe ag an bpáirtí chun na mílte lámh a chroitheadh le linn an Chomórtais Náisiúnta Treabhdóireachta a thosóidh in aice leis an Tulach Mhór ar an 16 Meán Fómhair.

Deir Sinn Féin nach ndéanfar cinneadh ainmniúcháin an pháirtí go dtí an 19 nó an 20 Meán Fómhair – sceideal aisteach a chiallaíonn, má roghnaítear iarrthóir, nach mbeidh deis ag an té a roghnófar bualadh leis na sluaite ag an gcomórtas treabhdóireachta.

Níl freagra soiléir aimsithe fós áfach ar thrí cheist mhóra uachtaránachta atá le réiteach ag an bpáirtí.

1. Dá n-ainmneofaí Mary Lou McDonald agus dá mbuafaí uirthi sa toghchán, cén tionchar a bheadh ag toradh dá leithéid ar a páirtí?
2. Cé mar a d’éireodh le Piaras Ó Dochartaigh dá n-ainmneofaí é?
3. An mbeidh fianaise ar fáil faoin am a ndéanfar cinneadh an pháirtí go mbeadh seans réasúnta ag Catherine Connolly an toghchán a bhuachan dá dtabharfadh Sinn Féin tacaíocht dhéanach di?

Ní hionann toghchán uachtaránachta agus toghchán ar bith eile toisc gur ar thréithe agus ar bhriathra nach mbeidh tionchar díreach dá laghad acu ar a saol pearsanta a dhéanfaidh vótálaithe a rogha. Ní féidir smaoineamh dáiríre ar rogha, áfach, go gcuirfear rogha iomlán os ár gcomhair.

Tá gné amháin d’fheachtas uachtaránachta na bliana seo soiléir mar sin féin fiú sula neosfar an liosta iomlán iarrthóirí. Is cuma cén cinneadh a dhéanfaidh Fianna Fáil agus Sinn Féin ná cén moladh a thabharfar d’iarrthôir ar bith, is féidir toradh an toghcháin a thuar ar dhóigh amháin.

Déan talamh slán de nach dtoghfar an t-uachtarán nua cheal vótaí aistrithe ó vótálaithe ar mó a meas ar iarrthóir eile.

Is ar an gcéad chomhaireamh a toghadh Micheál D. Ó hUigínn in 2018 le 55.8 faoin gcéad de na vótaí céadrogha. B’eisceachtúil a chás áfach (a) toisc go raibh ardmheas ag go leor daoine air tar éis a chéad téarma (b) toisc nár ainmnigh Fianna Fáil ná Fine Gael iarrthóirí chun seasamh ina choinne agus (c) toisc gur scata lag iarrthóirí a bhí san iomaíocht leis.

Bhí aistriúcháin de dhíth air áfach in 2011 nuair a toghadh an chéad uair é le 39.6 faoin gcéad de na vótaí céadrogha. Mar a bhí de dhíth ar Mháire Mhic Giolla Íosa a toghadh i 1997 le 45 faoin gcéad den vóta céad rogha, agus ar Mary Robinson nuair a toghadh ise i 1990 le 38.9 faoin gcéad de na vótaí céadrogha.

Is le vótaí dara rogha, agus tríú rogha b’fhéidir, a thoghfar an chéad uachtarán eile. Ní ar ardmholadh lucht tacaíochta an bhuaiteora ach ar roghanna dhaoine eile a bheidh leas gach iarrthóra ag brath faoi dheireadh an chomhairimh.