Sainmhíniú an PSNI ar ‘iriseoir mioscaiseach‘? Tuairisceoir a bhíonn go síoraí sa tóir ar scéalta…

Faireachas leitheadach ar “iriseoirí mioscaiseacha”. Cén t-iontas caint ar Kafka nó ar 1984.

Tá sé tagtha chun solais go raibh póilíní Thuaisceart Éireann i mbun faireachais ar scata iriseoirí, go seasta, ó 2007. Is é míniú an PSNI gur ‘iriseoir mioscaiseach is ea tuairisceoir a bhíonn go síoraí sa tóir ar scéalta‘.

Chuirfeadh sé na cait ag gáire murach chomh tromchúiseach is atá sé mí-úsáid a bhaint as cumhacht spiaireachta. Céard eile ba cheart d’iriseoir a dhéanamh, go háirithe iriseoir iniúchta? Ach ba iad na scéalta atá ‘mí-áisiúil do na póilíní’ na cinn ba mhaith leo a chosc.

Tugadh an fhianaise an tseachtain seo caite ag cúirt i Londain, an Investigative Powers Tribunal, (IPT) a éisteann gearáin faoi mhí-iompar na seirbhísí faisnéise. Tá cás na n-iriseoirí Barry McCaffrey agus Trevor Birney curtha faoi bhráid an bhinse.

Baineann gearán na beirte leis an gcaoi ar caitheadh leo i ndiaidh a scannáin No Stone Unturned faoi chlaonpháirteachas agus fiosrú easnamhach ar uafás Loch an Oileáin i 1994. Ba iad na hiriseoirí seachas na hamhrastaigh dhílseacha a gabhadh. Tógadh a ríomhairí agus gutháin agus b’éigean éirí as cás cúirte ina gcoinne mar nár bhris siad aon dlí: cleas spiaireachta ab ea an t-iomlán ag iarraidh a fháil amach cérbh iad a gcuid foinsí.

Bhí cás na beirte faoi chaibidil sa cholún seo cheana in 2019, 2020 agus 2023.

Is léir anois nach raibh san éagóir ar an mbeirt sin ach cuid den scéal, an chuid ba lú seans.

Ó thosaigh an Binse Cumhachtaí Iniúchta [IPT] ag fiosrú na caingne, tá fianaise faighte aige go raibh an PSNI ag spiaireacht ar iriseoirí eile freisin, go rialta. Nochtadh i mbeart 600 leathanach de thaifid a cuireadh ar fáil don mbinse le gairid go raibh ochtar iriseoirí á bhfaire, a mbillí teileafóin á scrúdú féachaint cé na huimhreacha a raibh siad i dteagmháil leo.

Cuireadh tús leis an tseiceáil sin mar ‘scéim chosanta’ don PSNI in 2007.

Bhí ainmneacha na dtuairisceoirí folaithe ar na cáipéisí agus táthar ag moladh do dhaoine a rinne obair iniúchta nó scéalta slándála fiafraí den IPT an raibh siadsan ar an liosta. As ábhar eile a d’eascair as fiosruithe an IPT tá dlús curtha ag an BBC le cás faoi líomhain gur deineadh spiaireacht ar chomhfhreagraí dá gcuid nuair a bhí clár Spotlight á dhéanamh aige faoi oifig Ombudsman an bPóilíní. Ba é sin Vincent Kearney atá anois ina eagarthóir ar nuacht RTÉ i dTuaisceart Éireann.

D’iarr Bord na bPóilíní cruinniú práinneach leis an bPríomh-Chonstábla Jon Boutcher faoin gcleachtas. An gcinnteoidh sé nach ndéanfar faireachas ginearálta a thuilleadh?

Ghlac sé leis an gcuireadh bualadh le cathaoirleach agus leaschathaoirleach an Bhoird chun ‘tráchtaireacht na meán’ faoi imeachtaí an IPT a phlé, a dúirt sé. Tá an cruinniú ar siúl inniu, Dé Céadaoin. Ní raibh Jon Boutcher i ngar ná i ngaobhar don PSNI in 2007 nuair a cuireadh tús leis an gcur chuige conspóideach ach ní údar muiníne é a bheith ag caint ar ‘thráchtaireacht’ nuair is í an spiaireacht an fhadhb – spiaireacht gur dóichí ná a mhalairt a sháraigh an dlí go minic.

Smál ar an PSNI is ea an cineál seo faireachais a chothaíonn mímhuinín sa phóilíneacht úrnua a bhí in ainm is a bheith níos iontaofa ná an RUC.

Nuair a chítear liosta d’ochtar a bhí á bhfaire go rialta agus go leor eile ar bhunachar, ní haon ionadh é go bhfuil amhras coitianta gur rud é an faireachas ar iriseoirí a bhí go smior sa chóras. Nuair a chualathas na scéalta seo cheana maíodh go gcuirfí cúrsaí ina gceart. Is léir nár deineadh sin. Teastóidh leigheas níos inmhuiníní an t-am seo, roinnt den bharúil go bhfuil gá le fiosrú poiblí a dhéanfadh moltaí a mbeidh feidhm dí leo chun saoirse an phreasa a chosaint. Arís eile, ní coir í an iriseoireacht.