‘Ní réiteofar fadhbanna an Tuaiscirt le corrsheisiún Zoom leis an Státrúnaí Brandon Lewis’

Níl aon rud níos contúirtí ná folús polaitiúil, arsa iarcheannairí eaglasta, polaitiúla agus póilíneachta i litir oscailte chuig Príomh-Aire na Breataine, Boris Johnson.

I bhfianaise an fhoréigin a bhris amach le linn círéibeacha dílseacha le déanaí chuir údair na litreach fainic ar an bPríomh-Aire go bhféadfadh cúrsaí an Tuaiscirt titim as a chéile d’uireasa aird rialtais. Ní réiteofar na fadhbanna reatha abhus le corrsheisiún leis an Státrúnaí Brandon Lewis ar Zoom, a dúirt siad.

Ní hiad an naonúr fear sin amháin a cheapann gur údar imní é neamhshuim an Phríomh-Aire Johnson agus a neamhaird ar ghnóthaí abhus. Thagair an colúnaí seo cúpla lá ó shin do phobalbhreith a nocht nach raibh muinín ach ag 5% den phobal i rialtas na Breataine chun feidhmiú ar leas an Tuaiscirt. Léirigh an suirbhé céanna gur chreid 75% nach dtabharfadh Boris Johnson ná a rialtas aird orthu. 

Ó bailíodh na tuairimí sin tháinig lear mór ceisteanna chun solais a bhfuil seans maith gur mó aird a bheidh ag Johnson orthu ná ar an bPrótacal iarBhreatimeachta nó guagacht pholaitiúil abhus. Bhris cogadh na gcarad amach idir an Príomh-Aire agus a iarchomhairleoir Dominic Cummings, cothaíodh ceisteanna faoi chonarthaí don earnáil phríobháideach le linn na paindéime agus bhí siar is aniar faoi cé a d’íoc airgead mór as athchóiriú a árasáin in Uimhir 11 Sráid Downing. Ní léir an troid na mbó maol é nó an baol don bPríomh-Aire an fhianaise a thabharfaidh Cummings an mhí seo chugainn nó an gcothóidh na líomhaintí éagsúla deacrachtaí móra dó. 

Gach seans gur saothar in aisce é ag na huaisle a d’eisigh a litir a bheith ag tathant ar Johnson agus an Státrúnaí Lewis a dhul i ngleic i ndáiríre, ar bhonn leanúnach le polaitíocht abhus. B’fhéidir go dtabharfaí dóthain airde orthu in Westminster le daoine eile a spreagadh chun an Príomh-Aire agus a chomhaireacht a cheistiú. Nó b’fhéidir go bhfeilfeadh sé don Phríomh-Aire éisteacht a thabhairt dóibh mar go n-iompódh sé sin an spotsolas ar Thuaisceart Éireann chun aird a bhaint de na fadhbanna baile.

Tá stádas ag an ngrúpa i bPálás Westminster agus saineolas ar Thuaisceart Éireann acu go léir. Siad sin an Tiarna Chris Patten , iarchathaoirleach na dTóraithe a bhí i gceannas an Choimisiúin ar Phóilíneacht as an eascair an PSNI, ceathrar iar-Státrúnaithe de chuid an Lucht Oibre, na Tiarnaí Peter Hain, Peter Mandelson, Paul Murphy agus Shaun Woodward; ba iad údair eile na litreach an Tiarna Robin Eames, iarphríomháidh Eaglais na hÉireann, Hugh Orde, iarPhríomh-Chonstábla an PSNI, Sir Patrick Cormack iarchathaoirleach Caomhach ar an gCoiste Parlaiminte um Ghnóthaí Thuaisceart Éireann agus an Tiarna Des Browne iar-Rúnaí Cosanta Lucht Oibre a chaith seal mar Aire in Oifig Thuaisceart Éireann.

Leag an litir cúrsa soiléir amach don bPríomh-Aire agus don Státrúnaí Lewis – anseo i dTuaisceart Éireann, sa Bhruiséil agus i gcomhar le rialtas na hÉireann. Mar chéad chéim ba cheart dóibh a bheith gníomhach go polaitiúil, éisteacht leis na páirtithe abhus agus leis an bpobal. Ní mór obair fhónta a dhéanamh leis an mBruiséil faoin bPrótacal. Agus mura mbeidh an dara rogha ann ach an Prótacal atá aontaithe cheana, caithfidh an rialtas a bheith ionraic oscailte faoi sin, a dúirt siad. Ag an am céanna ní mór cibé maoluithe is féidir a bhaint amach a aontú leis an Aontas Eorpach. 

I dteannta na gcéimeanna faoin bPrótacal d’éiligh siad go mbeadh an rialtas i bhfad níos gníomhaí, mar rannpháirtithe sa phróiseas abhus; ba cheart cruinnithe rialta a bheith acu le páirtithe Stormont ar bhonn leanúnach, an caidreamh le Baile Átha Cliath a fheabhsú agus an Chomhdháil idir-rialtasach a athnuachan.

 Is léir ón stair a dúirt na huaisle go dtiteann cúrsaí sa Tuaisceart as a chéile mura mbíonn dul chun cinn á dhéanamh; ní fhanann siad ina stad. Mar fhocal scoir dúirt siad le Boris Johnson agus a rialtas gurb é a ndualgas folús polaitiúil i dTuaisceart Éireann a sheachaint; ní mór gníomhú anois.

Neosfaidh an aimsir an dtabharfar aird orthu ach níor chualathas mórán ag canadh laoithe dóchais.