Lucht an amhrais agus an easaontais ag éirí níos glóraí faoin bpaindéim

Covid-19 ba chúis le bás 732 de phobal Thuaisceart Éireann sa chéad ráithe den phaindéim, é sa dara háit mar thrúig bháis. Sé mhí ó fuair an chéad duine bás de bharr na paindéime léirítear sa staidreamh oifigiúil a fhoilsíonn NISRA, Áisíneacht Thuaisceart Éireann um Staidrimh agus um Taighde go raibh an Covid-19 mar shiocair bháis ag 16% de na daoine a bhásaigh le linn na tréimhse sin. 4,684 san iomlán a fuair bás agus ba í an ailse an t-aon aicíd a bhí níos marfaí na Covid-19. Bhí ailse den uile chineál mar chúis bháis ag 1,177 duine nó 25%.

Foilsíonn NISRA na figiúirí gach ráithe agus baineann an rang seo leis an tréimhse idir 1 Aibreán agus 30 Meitheamh, an chéad ráithe ina raibh dianghlasáil i bhfeidhm. Ó tharla gur cleachtas seanbhunaithe é seo is féidir comparáid a dhéanamh idir na blianta, na figiúirí le linn na paindéime a chur i gcomparáid le blianta eile. Sa ráithe chéanna, idir 2015 agus 2019, fuair 3,736 bás ar an meán. Mar sin is léir go raibh méadú gar do 1,000 ar líon na ndaoine a cailleadh sa ráithe sin i mbliana – 948 ar fad. Bhí baint ag Covid-19 lena bhformhór, 91% acu, áirítear.

Ba cheart go dtabharfadh sé sin ábhar machnaimh do na daoine atá ag séanadh na paindéime ach tá méadú mór ar líon na ndaoine atá ag léiriú dímheasa ar na srianta agus leidí nach é an port céanna ata á chasadh ag gach dream in Stormont.

Tá amhráin nua eisithe ag laoch Bhéal Feirste, Van Morrison, ina gcuireann sé a racht in aghaidh na dianghlasála de. Is fíor go bhfuil deacracht ar leith ag ealaíontóirí agus faillí déanta ag Stormont iontu.

Tá ceisteanna le freagairt ag an bhFeidhmeannas faoi easpa gnímh maidir le hairgead a cheadaigh Westminster do na healaíona. Ach is polaitíocht atá in amhráin Van, fear nach dual dó a bheith cuideachtúil ag maíomh go ndéanann dianghlasáil agus bréagfhíricí sclábhaithe den phobal. Níl sé ina aonar. Bhí mic léinn ollscoile ag ceiliúradh dhá oíche as a chéile an tseachtain seo thart, iad ar an ól ar shráideanna Bhéal Feirste.

Nuair a cuireadh srianta i bhfeidhm i dtosach bhain siad linn go léir agus chloígh ár bhformhór leo go dílis. Is mór idir na haimsirí. Tá srianta láidre ar bhonn áitiúil á mbeartú do na míonna amach romhainn; tá siad i bhfeidhm i gcathair Bhéal Feirste agus i gcomharsanachtaí i gcontae Aontroma agus i gcontae Ard Mhacha cheana féin. Anois táthar ag caint ar phionós, fíneáil, agus cé a chuirfeadh scéal ag na póilíní faoi na comharsana. Ag an am céanna tá glór na n-easaontóirí ag éirí níos boirbe.

Thosaigh mic léinn ollscoile ón tuath ag triall ar Bhéal Feirste ag tús na seachtaine seo thart. Seanscéal agus meirg air is ea an raic bhliantúil i gceantar na ‘Holy Lands’ mar a mbíonn cóisirí sráide ag na mic léinn ag tús théarma an Fhómhair agus Lá Fhéile Pádraig. Baineann leasainm an cheantair le hainmneacha na sráideanna, Sráid Iarúsailéim, Sráid na Palaistíne, Sráid Charmel agus mar sin de. Crá croí do na teaghlaigh atá ina gcónaí sa cheantar is ea iompar frithshóisialta roinnt mac léinn.

Tarraingíonn na cóisirí conspóid go seasta ach bhí tuin níos nimhní ar an gcáineadh an babhta seo, i ngeall ar an bpaindéim. Ar ndóigh ní raibh scaradh sóisialta i bhfeidhm agus lean an gleo ar feadh na hoíche i dtithe agus amuigh ar an tsráid. Thairis sin níor léir go raibh imní ar bith ar na daoine óga faoin ngalar a thabhairt abhaile leo ag a muintir nó a seanmhuintir i ndiaidh a gcuid spraoi – imíonn a bhformhór abhaile as an gcathair ag deireadh na seachtaine.

Bunaíodh tascfhórsa ón dá ollscoil, an PSNI agus na húdaráis áitiúla chun a dhul i ngleic leis an scéal. Tá foláirimh tugtha go ruaigfear mic léinn as na hollscoileanna, Ollscoil na Ríona agus Ollscoil Uladh, agus tá cúpla duine cúisithe. Ní ag iarraidh iompar frithshóisialta a chosaint atáim ach caithfear a chur san áireamh go bhfuil na dálaí maireachtála ag na mic léinn i gcuid de na tithe sa cheantar sin go hainnis. Pacálann tiarnaí talún na sluaite isteach i dtithe a tógadh le haghaidh teaghlach amháin. Seans go léireodh daoine óga níos mó measa ar an gceantar dá gcuirfí iostas ceart ar fáil dóibh.

Níl a fhios agam conas a dhéanfar é ach i bhfianaise a bhfuil á thuar faoi chomh holc is a bheidh cúrsaí sna míonna idir seo agus an Nollaig tá géarghá le cur chuige a aontóidh daoine. Is furasta a thuiscint go bhfuil daoine tuirseach de shrianta agus go bhfeictear dóibh go bhfuil sé contráilte a bheith ag oscailt gnólachtaí ach ag cur iallach ar dhaoine a ndoirse a dhruidim in aghaidh a gcairde. Ach, faoi mhaidin Dé hAoine bhí cúigear básaithe de bharr Covid-19 le seachtain. Idir sin agus an staidreamh a léirigh an ráta báis ard ó Aibreán go hIúil, ní tráth faillí é ag éinne againn.