Déarfadh mórán go bhféadfaí bíobla Chois Fharraige a thabhairt ar Biseach, iris bhliantúil Chumann Forbartha Chois Fharraige i gConamara. Ar nós chuile bhíobla tá imeachtaí móra is beaga an phobail cláraithe inti, bás, beatha, saothrú, seanchas agus pictiúirí den bheo agus den mharbh.
Cuimhnítear san iris seo ar thriúr d’uaisle an phobail a d’imigh uainn le bliain, Jimmí Chearra, Joe Steve agus Johnny Connolly.
Ní bréag a rá gur géar atá biseach ag teastáil ó chuile phobal i mbliana agus muid curtha dár mbuille ag aicíd ar deacair í a bharraíocht.
Ach féach gur chontúirtí fós a bhí na bólaí seo i 1920. Má bhí aon amhras oraibh nach bhfuil ceacht sa stair agus sa seanchas dúinn ar fad, ní fada go scaipfidh Biseach an t-amhras sin.
In alt fíorspéisiúil ag Peadar Ó Máille léirítear an bealach a bhí ag pobal dlúth Chois Fharraige leis an saol a chur díobh i dteannta a chéile agus i dtuilleamaí a chéile gan goimh na polaitíochta a fhágáil mar oidhreacht ag a gclann. Ní rún é má tá a fhios ag triúr é, mana an Óglaigh, athair Pheadair.
Nach beag an ceapadh a bhí ag a mhuintir sa Lochán Beag go n-íocfadh an Constábla Pat Ó Tuairisg as slad fhórsaí na corónach sa tír agus go ndéanfaí léigear ar phobal Thrá Lí in éiric a bháis. Níor tugadh leaba i reilig dó ach is leacht a scéal óna dhuine muinteartha, Ruaidhrí Ó Tuairisg.
Tá eachtraí 1920 á ríomh in ailt eile san iris chomh maith. Uafás na Black an Tans soir bealach an Spidéil atá ag Seán Ó Neachtain – scéal a scaip triúr as an Sián Rua ar an domhan mór i nuachtáin Mheiriceá. Na himeachtaí brúidiúla uilig a bhain le marú an Athar Ó Gríofa atá idir chamáin ag Cormac Ó Comhraí.
Nach mór ab éigean don seandream sin cois a bhualadh air – cogadh na saoirse agus an glas agus an dearg ar an tsráid chéanna, cogadh na gcarad agus an dá ghlas ar an teallach céanna, brathadóirí agus bochtáin ar forbhás ar an runga céanna den dréimire agus an baol ann i gcónaí go dtarraingeofaí uathu araon é.
Ceist do dhuine eile arbh fhiú an braon fola ach nach maith an scéal go bhfuil a sliocht fós le feiceáil san iris seo – foirne peile is iomána, gasúir rang a 6 as trí scoil an cheantair agus fir is mná óga an cheantair a chríochnaigh an Ardteist i mbliana in dhá iarbhunscoil Chois Fharraige.
Cá bhfios nach san iris seo a bheidh siadsan ar thóir ginealais amach anseo agus iad ag ríomh a ngaiscí agus a scéalta féin?
Caithfear cuimhneamh ar an dream breá arbh éigean dóibh teitheadh agus ar sciobadh a dtreallús, a gcumas agus a sliocht uainn. Tá taifead spéisiúil ag Ruaidhrí Ó Tuairisg ar na teaghlaigh ar fad a aistríodh soir faoi scéimeanna Choimisiún na Talún, Gaeilgeoirí a balbhaíodh cuid mhaith seachas pobal Ráth Chairn féin.
I 1975 a tháinig Brian agus Beti Ó Baoill go Cois Fharraige ar dtús agus is mór an mhaith do Chonamara gur tháinig mar is mór a rinne siad d’aos óg agus do phobal an cheantair. Cuireann Brian síos ar an athrú atá tagtha ó shin agus is mór a bheadh sábháilte ag lucht taighde is gaotaireachta dá mbreathnóidís ar an suirbhé a rinneadh ar an dream óg i 1982, 1986, agus 1994.
Sách ráite.
Bhí 546 dalta i dtrí bhunscoil an cheantair in 2020 agus tá dán na teanga ag brath cuid mhaith ar na gasúir sin agus ar a muintir. Tuilleadh bisigh orthu féin agus pleanálaithe teanga an cheantair, Katie Ní Loingsigh agus Aoife Ní Chonghaile. Go n-éirí leo snámh in aghaidh easa.
Sibhse gur cuimhneach libh an solamar a bhaintí ar an iris Ar Aghaidh, tá píosaí aisti roghnaithe ag Lochlainn Ó Tuairisg, píosaí a foilsíodh roimh 1944. Dea-scéala daoibhse nár choinnigh seanchóipeanna Biseach, tá a bhformhór le fáil anois ar www.cartlann.ie, cartlann chomhaimseartha Chonamara.
Níl luaite agam ach cuid den ábhar ach más pictiúr de phobal Chois Fharraige an lae inniu agus 100 bliain ó shin atá uait agus é scríofa i nGaeilge na háite, is fiú go mór duit an iris seo a cheannach i siopaí an cheantair.
Ba dheacair margadh níos fearr a fháil ná iris shnasta lán le pictiúir bhreátha ar €5.
Donncha Ó hÉallaithe
Léirmheas cuimsitheach ar ábhar na hirise.
Tá BISEACH 2020 le fáil sna siopaí i gCois Fharraige ó Bearna siar chomh fada le Ros a’ Mhíl. É ar fáil chomh maith i Siopa Ruaidhrí i Leitir Móir, Siopa Mhic Dhonncha i mBéal a’ Daingin, Tigh Niocláis Uí Chonchubhair i gCasla, Tigh Uí Mháile i Ros Muc agus an Siopa Beag ar an dTeach Dóite.
Tá BISEACH 2020 le fáil chomh maith ó Chló Iar-Chonnacht ach dul go http://www.cic.ie nó ríomhphost a chur chuig eolas@cic.ie.
Poraic o'hEipicín
An bhfuil sé ar fáil í gCorcaigh, maith sé do thoil é.
poraic0o@gmail.com
Donncha Ó hÉallaithe
Má tá cóip uait, a Phoraic, is fearr é a ordú ó Cló Iar-Chonnacht, mar atá ráite thuas. Tá córas éifeachtach ag an gcomhlacht foilsitheoireachta le ordaithe a thógáil ar líne agus an iris a chur sa phost.