Beidh ciall i gcónaí le comhairle Yitzhak Rabin, an príomh-aire Iosraelach a feallmharaíodh i 1995, nach le cairde ach le naimhde a dhéantar síocháin.
Is fusa teacht ar chomhthuiscint le cairde. Is mó an tairbhe áfach a thagann le réiteach idir naimhde, go háirithe má bhunaítear nó má bhuanaítear síocháin dá bharr.
Ní gan dua ná achrann ná brú ar chaon taobh a thagann naimhde ar chomhréiteach agus scaití ní bhíonn gach socrú a dhéanann siad lena chéile gan locht.
Léirítear an fhírinne thuas nach n-admhaítear i gcónaí i ndráma Owen McCafferty The Agreement (in Amharclann an Gheata go deireadh na míosa) a thugann léargas ar na laethanta deireanacha den chaidreamh casta polaitiúil inar pléadh Comhaontú Aoine an Chéasta i 1998.
Is fiú cuimhneamh agus dráma polaitiúil na bliana sin i Stormont á léiriú ar stáitse in 2024 go bhfuil daoine a bhí ocht mbliana déag nuair a fógraíodh an Comhaontú 44 bliain d’aois anois. Ar an gcúis sin amháin, is fiú scéal an Chomhaontaithe a inseacht don ghlúin a tháinig in aibíocht ó shin.
Ba léir do gach ceannaire a raibh baint acu leis na comhráite cinniúnacha go rachadh margadh eatarthu chun sochair dóibh. Bhí brú faoi leith mar sin féin ar chuid acu – Bertie Ahern agus Tony Blair ceannairí an dá rialtas, Gerry Adams ó Shinn Féin, David Trimble ó Pháirtí Aontachtach Uladh agus John Hume ón SDLP, go háirithe.
Taobh amuigh den chur síos a dhéantar ar chnámha an scéil agus ar an bplé ar ábhair ar nós saoradh príosúnach (ar ar ghéill rialtas Blair do Shinn Féin) agus forais trasteorann (ar ar ghéill Ahern agus Hume do Trimble), is é príomhbhua an dráma an tslí ina léiríonn sé tábhacht an chaidrimh idir na ceannairí.
Chlis ar fhoighne na gceannairí go léir uaireanta, go háirithe le linn na gcruinnithe ar leanadh leo thar oíche agus na cainteanna ag teannadh le hAoine an Chéasta.
Admhaíonn carachtar John Hume (a bhfuil Dan Gordon ina pháirt) sa dráma nach cuimhin leis cuid dá ndúirt sé, nó cé leis a dúradh é.
Deir George Mitchell (Sean Kearns), an Meiriceánach foighdeach a bhí ina chathaoirleach, gur bhuail scaoll ceannairí áirithe agus iad ag teannadh le réiteach agus gur chuir ábhair gan tábhacht (nó, mar a deir sé, “shit that doesn’t matter”) na cainteanna amú ar feadh tamaill.
Léiríonn an dráma go tuisceanach an strus pearsanta a chuir bás a mháthar le linn na gcainteanna ar Ahern (Ronan Leahy) agus ailse ar státrúnaí na Breataine Mo Mowlam (Andrea Irvine) a chuaigh in éag dá dheasca in 2005).
Taispeántar Gerry Adams (Aaron McCusker) mar cheannaire a chuir béim ar shaoradh príosúnach ó thús go deireadh agus a dhiúltaigh géilleadh ar dhóigh ar bith d’éileamh Trimble go scarfaí le hairm an IRA. Dhá leagan dá ról sna cainteanna a thagann le cuimhne an scríbhneora seo ar ar tharla.
Níl scéal iomlán na gcainteanna inste sa dráma. Mar shampla, níl aon chaint ann ar chúrsaí póilíneachta agus fíorbheagán faoin bplé inmheánach sna páirtithe a thug ar Jeffrey Donaldson mar shampla siúl amach mar gheall ar mhíshásamh le cur chuige Trimble.
Ní mórlochtanna, áfach, bearnaí dá leithéid a bheith fágtha ag McCafferty ina dhráma ina gcuirtear béim ar an gcaidreamh idir na ceannairí – caidreamh a bhain le cúrsaí polaitíochta gan dabht ach a léirigh buanna agus laigí na gceannairí freisin.
Chuaigh cur chuige bunúsach na gcainteanna (ní raibh rud ar bith socraithe go mbeadh gach rud socraithe) i bhfeidhm orthu go léir ach níor leor an cur chuige sin ann féin chun mórfhadhbanna a fhuascailt.
Bhí idir bhrú agus ghéilleadh ó na rialtais agus ón uachtarán Bill Clinton, chomh maith le litir gan scrupall a chuir Blair chuig Trimble, riachtanach leis an gcomhaontú a thabhairt chun críche faoi dheireadh.
Sheas an lucht féachana a bhí i láthair i dteannta an scríbhneora seo chun bualadh bos a thabhairt don tsárfhoireann aisteoirí a chuir The Agreement ar stáitse in amharclann an Gheata.
Is fiú é a fheiceáil mar léiriú ar an tslí inar féidir aighnis a shíltear atá doréitithe a réiteach, agus ar thionchar tábhachtach na bpolaiteoirí atá i gceannas taobh amuigh de láthair an aighnis ar na páirtithe áitiúla.
Beidh gá le cur chuige dá leithéid luath nó mall chun stop a chur le síormharú agus síorfhulaingt in Gaza, sna críocha gafa eile, sa Liobáin agus in Iosrael.
Pádraig O'hEipicín
An bhfuil aon Gaeilge ar ( agreement ) ????.