‘Thall sa gcúinne sin a bhíodh muintir Choill na gCoiníní.’
Ní raibh san teach ósta ach triúr. Oíche Aoine i gConamara. Ní raibh muintir bhaile fearainn Choill na gCoinín, ná aon mhuintir eile ann an oíche seo. Ag caitheamh i ndiaidh na n-oícheanta nuair a bhíodh an teach ósta faoi lán seoil a bhí an seanfhondúir. Sé an scéal céanna é i gcuimse tithe ósta eile ar fud na tuaithe. Athrú mór saoil agus athrú sóisialta.
“Beidh tuilleadh acu ag dúnadh as Dún na nGall síos go Corcaigh,” a deir Val Ó hÁinle, ionadaí eagraíocht na dtithe ósta – an Irish Vintners Federation – sa gceantar fada fairsing sin. “Tá sruth an tsaoil ina n-aghaidh.”
Ní féidir an lagan ar na tithe ósta tuaithe a dhealú amach ó chúinsí sóisialta agus cúinsí pobail eile, a deir Val Ó hÁinle, fear a raibh teach ósta aige féin i nGaeltacht Chonamara ar feadh i bhfad – Ti Hanley i gCeantar na nOileán.
Creideann Ó hÁinle go bhfuil an meath atá tagtha ar chuimse pobail tuaithe ar chúis amháin atá le fadhbanna na dtithe ósta. “Tá cuid mhaith den dream atá ag éirí aosta ag fanacht sa mbaile; sé nádúr an tsaoil é. Ansin tá cuimse de na daoine is na glúnta óga imithe. Téann siad chuig na hollscoileanna agus ina dhiaidh sin, níl fonn orthu – cé is moite den bheagán – filleadh ar an mbaile faoin tuath. Ní fheileann sé dóibh níos mó. Cuir an dá chlaonadh sin sna pobail tuaithe sa gcomhaireamh agus feicfidh tú a mhacasamhail de chlaonadh sna tithe ósta. Tá an bheocht ag imeacht astu.”
Tá Ó hÁinle den bharúil freisin go bhfuil an tríú runga oideachais ina chonstaic ar inmharthanacht na dtithe ósta tuaithe. “Níl fonn ar dhaoine óga a bhfuil cáilíochtaí faighte acu lámh a chur i ngnó an tí ósta sa mbaile,” a deir sé. “Fágtar an t-adhastar ag an seandream agus ní fheiceann go leor acusan go bhfuil mórán i ndán don ghnó. Ní féidir leat a bheith ag súil le nuálaíocht agus fiontraíocht sa gcás sin.”
Ceapann Val go bhfuil dochar déanta ag lagan na dtithe ósta. Tá an pobal thíos leis ar bhealaí go leor, a deir sé, agus dar leis go bhfuil easpa comhluadair ar cheann acu sin.
Saineolaí ar an tseanaois í an Dr Rose Anne Kenny. Tá an iliomad cáilíochtaí agus réimsí taithí aici. Sí atá ina cathaoirleach ar an Staidéar Leighis agus Aoise in Ollscoil na Tríonóide agus tá sí ina ceann feadhna ar an staidéar is fadtéarmaí a rinneadh fós in Éirinn ar shláinte an duine, de réir mar a bhíonn na blianta ag breith suas air/uirthi. Roimhe seo, bhí Kenny ina hOllamh le Staidéar Croí agus Scamhóg in Ollscoil Newcastle Upon Tyne i Sasana, áit a raibh sí freisin ina ceannasaí ar an rannóg staidéir a bhaineann le cóir leighis agus cógais do dhaoine atá ag dul amach sna blianta.
Labhair an Dr Kenny le slua mór daoine sa gClochán le gairid. Deir sí gurb iad an ‘dá M’ na riachtanais is bunúsaí i saol an duine – ‘Mobility and Memory’ mar a thug sí orthu. Ach fiú is go bhfuil go leor le déanamh ag mianach an duine agus an ginealas leis sin, tá go leor bealaí eile ann a chuidíonn le sláinte colainne agus intinne an duine.
Tá an comhluadar agus an chraic ar cheann fíorthábhachtach, a deir sí.
Ba mhór an díol spéise an bhéim a chuir an Dr Kenny ar an dá ábhar sin – comhluadar agus craic. Speánann staidéir leighis atá bunaithe ar thaighde dosháraithe, a deir sí, a thábhachtaí agus atá an comhluadar daonna.
Mar shampla amháin, thaispeáin an Dr Kenny graf a léirigh go raibh easpa comhluadair agus meascadh sóisialta beagnach chomh contúirteach don tsláinte cholainne agus a bhí caitheamh tobac. Agus tá tobac ar cheann de na mísceanna is contúirtí don cholainn. (Seachain, a deir an Dr Kenny, go n-abródh daoine go bhféadfaidís leagan ar an tobac mura bhfuil strus orthu!)
Is dual don Dr Kenny go gcuirfí comhthéacs lena cuid cainte. D’fhéadfadh, a deir sí, go mbeadh duine i dteagmháil le cuimse daoine eile agus nach mbeadh mórán cairde aici/aige. Teastaíonn cairde dílse ó chuile dhuine, a deir sí – cairde a roinneann smaointe a gcroíthe leat. Teastaíonn an chraic freisin.
Go cinnte, tá comhairle an Dr Kenny an-tairbheach don intinn ach is iontach, mar a mhínigh sise i dtéarmaí leighis agus eolaíochta, an lorg a fhágann uaigneas agus strus ar an gcolainn. I mbeagán focal, cothaíonn an cineál aonarachais sin athlasadh – inflammation – agus tá an t-athlasadh sin ina chionsiocair le go leor tinnis, an croí ina measc. Laghdaíonn an comhluadar agus an chraic an chontúirt sin.
Ach céard faoin teach ósta, ionad traidisiúnta le haghaidh an chomhluadair agus an chraic?
Tarlaíonn sé le scaitheamh go bhfuil taighde ag speáint go bhfuil alcól i bhfad níos contúirtí don inchinn agus don cholainn fré chéile ná mar a bhítí a cheapadh cheana féin.
“Go deimhin, ní thabharfaí mórán airde ar fheachtas anois ar mhaithe le hathbheochan an tí ósta tuaithe,” a deir Val Ó hÁinle. “Tá claonadh ann in aghaidh an ólacháin agus chultúr an óil, sin é nádúr an tsaoil ar na saolta seo.”
Céard faoin súp agus arán? Thagair an Dr Kenny de shampla a chonaic sí féin thar lear d’eagraíocht a tosaíodh ar bhealach an-bheag bunaithe ar …Súp agus Arán. Tugadh cuireadh do dhaoine a theacht chuig tithe éagsúla le haghaidh babhla anraith agus arán maidin den tseachtain. Tá go leor maidineacha i gceist anois agus an faisean seo ag leathnú amach.
An fearr é ná cúinne Choill na gCoiníní?
JP
‘fágtha gan comhluadar’.
Cuid mhaith síce-ráiméise is bladaireachta ar siúl ag síceolaithe faoi seo le fada.
Ní labhartar faoi CHÁILÍOCHT an chomhluadair puinn áfach.
Gabhann roinnt mhaith daoine leor le madra maith mar chomhluadar óir is ainmhí é a bhíonn dílis, grámhar, grách, áthastúil de shíor geall leis do.
Agus is é an eorna nua aige i gcónaí tú a fheiceáil …am ar bith de ló nó d’oíche!
Má bhíonn tú faoi scamall bróin is é a thuigfidh go maith duit agus leabfaidh leicean leat leis más gá.
Deirtear gur fearr an t-imreas ná an t-uaigneas ach ní oireann sé sin do dhaoine áirithe, daoine goilliúnacha, abair.
Bhfuil aon rud níos suáilcí ar domhan ná leabhar maith, réidhleán tine, braoinín beag biotáille agus madra?
Féadfaidh tú bualadh amach i measc na ndaoine in am trátha más maith leat, nó dul ag siúl le do mhadra!
Bheith sásta, sin é agat é!
Kerry Blue
Má tá gadhar maith leanúnach fíorchliste ag teastáilt ó éinne féadfar teagmháil a dhéanamh liomsa ag an rphost thíos.
Cordelia Nic Fhearraigh
Na tithe ósta ag druid de thairbhe na tithe saoire uilig agus an air bnb. Béarlóirí ag ceannacht tithe sa ghaeltacht agus gan suim dá laghad acu sa teanga ná thuigbheál acu ar an scrios atá siad ag déanamh ar an ghaeilg. An daonra ag titim agus beidh muid fágtha le ceantair agus gan iontu ach daoine aosta.
Tá mé ag moladh na hóstáin a athrú agus a athchóiriú go hárasáin cónaithe do sheanóirí leis an tábhairne agus an bhialann thíos staighre mar ‘cheantair comhluadair’. Agus bheadh linn snámha agus sólann le ionad sláinte ansin fosta, chomh maith le siopa beag agus cógaslann, agus gruagaire agus fiaclóir. Agus, dar ndóighe, achan rud trí mheán na gaeilge agus achan duine ag labhairt na gaeilge.