Dá mbeifeá-sa i mbróga Enda Kenny faoi láthair…

Abair gur Taoiseach tú, atá i gceannas ar rialtas mionlaigh. Agus abair go nglactar leis agus sibh ag dul ag dréachtú cáinaisnéise go bhfuil thart ar €1 billiún sa bhreis le caitheamh agaibh in 2017.

Tá moltaí faoin dóigh ar chóir breis airgid a chaitheamh ag teacht ó ’chaon taobh. Thar aon rud eile ba mhaith leat beartais a fhógairt a shásóidh an oiread daoine agus is féidir.

Seo a leanas samhail réasúnta den chaint a chloisfeá mar Thaoiseach, agus de na roghanna a bheadh le déanamh ag do rialtas dá mbeifeá-sa i mbróga Enda Kenny faoi láthair.

Abair i dtosach báire go dtugann an roinn airgeadais le fios go gairid roimh an mBuiséad nach €1billiún ach thart ar €1.2 billiún atá ar fáil dáiríre chun cur le caiteachas nó chun cáin a laghdú.

Seo a leanas meastachán samhailteach den chaiteachas a bheadh ort a phlé le (a) le hairí rialtais i do pháirtí féin, (b) le h-airí  neamhspleácha agus (c) le príomhpháirtí an fhreasúra..

Tá barúil thíos faoi chostas gach beartas a chuirfí faoi do bhráid, agus faoin iarmhéid a d’fhágfaí dá gcuirfí i bhfeidhm é. Gan dabht, ní cruinn-fhigiúirí airgeadais atá i gcló thíos ach buillí faoi thuairim atá réasúnta cóngarach don fhírinne iomlán.

1. Tuigeann tú féin agus gach aire nach bhfuil aon dul as agaibh ach an pinsean a ardú faoi mar a mhol Teachta glic áirithe as Luimneach. Abair gur ardú €5 sa tseachtain atá beartaithe, cé nach n-íocfar é go dtí lár na bliana. Costas: €100 milliún [Iarmhéid: €1.1bn]
2. Dúirt an tAire Airgeadais le cruinniú rialtais go gcaithfí tús a chur le laghdú ar an Táille Shóisialta Uilíoch (nó USC). Tá faoisimh eile ar cháin beartaithe aige freisin. Costas: €200 milliún. [€900m]
3. Chuir an tAire Sláinte i gcuimhne dá chomrádaithe rialtais go bhfuil liostaí feithimh na n-ospidéal ag síneadh i gcónaí, agus go bhfuil airgead breise de dhíth go géar ar sheirbhísí éagsúla.  D’iarr sé €600m i dtosach báire. An t-íosmhéid atá riachtanach, dar leis: €300 milliún. [€600m]
4. Tá cabhair éigin tuillte ag na feirmeoirí, a dúirt an tAire Talmhaíochta nuair a thosaigh sibh ag cur is ag cúiteamh. Mhol sé caiteachas breise €200m ar dheontais bhreosla agus scéimeanna éagsúla. An t-íosmhéid a shásódh an t-aire: €100 milliún [€500m]
5. Is léir dúinn ar fad, arsa an tAire Oideachais, go bhfuil an daonra ag méadú, agus go mbeidh orainn múinteoirí scoile breise a earcú. Glacann sibh go léir leis go gcaithfear an t-íosmhéid atá uaidh a chur ar fáil: €30 milliún. [470m]
6. Ní call dom a rá, a dúirt an tAire Tithíochta libh, go mbeidh orainn níos mó a chur ar fáil le caitheamh ar na beartais éagsúla a theastaíonn chun teacht i gcabhair ar dhaoine óga atá ag iarraidh teach a cheannach, nó lóistín a aimsiú. Tá na sonraí éagsúla i bpáipéar tiubh a chuir sé os bhur gcomhair. An t-íosmhéid sa bhreis a theastaíonn, dar leis: €200 milliún.  [€270m]
7. Caiteachas breise eile nach féidir a sheachaint, cibé socrú a dhéanfar faoi mhaoiniú Uisce Éireann: an bhearna a fhágfar toisc nach mbeidh táillí uisce á n-íoc: Íosmhéid: €100 millliún [€170m].
8. Níl aon dul as agaibh ach géilleadh d’iarratas phríomhpháirtí an fhreasúra go gcuirfí airgead breise ar fáil don chóras oideachais tríú leibhéal. Is léir pé scéal é an cruachás airgeadais atá ag bagairt ar choláistí áirithe.  Íosmhéid €100 milliún [€70m]
9. Gabhaim mo leithscéal, a deir an tAire Post agus Fiontar libh, níl tada curtha i leataobh againn chun déileáil le Brexit agus le díluacháil sterling. Beidh orainn fóirithint ar chomhlachtaí atá ag easpórtáil earraí chun na Breataine. Níl aon rogha againn, a deir sí libh. An t-íosmhéid a theastaíonn: €50 milliún. [€20]

Cad a déarfá-sa mar Thaoiseach le cruinniú rialtais ag an bpointe seo? Rud éigin mar seo, b’fhéidir:

“A dhaoine uaisle, níl seans ar bith ann go mbeidh gach dream atá ag áitiú orainn breis airgid a chaitheamh sásta leis na beartais seo. Níl fágtha anois againn ach €20 milliún. Breathnaímis arís eile ar na figiúirí.”

Cuireann Cathal Mac Coille ‘Morning Ireland’ i láthair ar RTE Raidió a hAon