Bíodh sé ina mhargadh nó ina leathmhargadh tá socrú déanta sna cainteanna i Stormont. Údar iontais; bhíothas faoi réir cúig lá roimhe sin chun a fhógairt go raibh teipthe ar an iarracht seo, díreach mar a tharla ag an trath céanna anuraidh.
Is béas leis na páirtithe a dhul go bruach na haille leis an sáraíocht ach bhí a fhios acu an t-am seo go raibh muinín an phobail ídithe acu. Bhí sé soiléir go mbeadh gá le margadh dearfach agus clár oibre inscrúdaithe chun an Feidhmeannas agus an Tionól dílaraithe a choinneáil beo, nó ba chirte a rá, chun iad a athbheochan.
Faoi théarmaí Chomhaontú Theach Stormont, gheobhfaidh an Feidhmeannas suas le dhá mhíle milliún punt sterling sna deich mbliana seo romhainn. Deontas ó státchiste na Breataine is ea timpeall an tríú cuid de sin agus is i bhfoirm iasachtaí a bheidh teacht ar an gcuid eile.
Beidh airgead le haisíoc gach bliain ach d’fhuascail an maoiniú an fhadhb faoi chiorraithe ar íocaíochtaí leasa shóisialaigh.
Beidh Stormont in ann ciste speisialta a chur ar fáil chun cuidiú leo sin a bheidh ar an ngannchuid i ngeall ar na ciorraithe – céim a shásaigh Sinn Féin agus an SDLP.
Aontóidh Stormont buiséad i mí Eanáir agus déanfar dílárú ar cháin chorparáideach i 2017.
Tá airgead sa phota freisin d’eagraíochtaí a bhunófar chun déileáil le hoidhreacht na dTrioblóidí agus a mhairfidh ar feadh cúig bliain. Tá seacht gcéad milliún punt d’iasacht ar fáil d’íocaíochtaí iomarcaíochta – chun an tseirbhís phoiblí a chúngú agus leath-bhilliún le haghaidh oideachas imeasctha nó comhroinnte.
Beidh fáil ar £350 milliún le haghaidh tograí infrastruchtúir agus caithfear acmhainní a dhíol – ar nós calaphort Bhéal Feirste.
Déanfar socruithe faoi Mhárta seo chugainn chun freasúra a cheadú más mian le páirtí atá i dteideal aireachtaí an rogha sin a dhéanamh. Laghdófar líon na n-aireachtaí go naoi gcinn i 2016 agus líon na dteachtaí Tionóil ó 108 go 90 sa bhliain 2021.
Níl na freagraí chomh beacht sin ar na cruacheisteanna – paráidí, bratacha agus cultúir. Bunófar coimisiún faoi dheireadh an Mheithimh seo chugainn chun déileáil le bratacha agus ceist na féiniúlachta agus chun tuairisc a sholáthar faoi cheann bliain go leith. Tabharfar freagracht as paráidí don bhFeidhmeannas a chaithfidh modh a aontú chun déileáil leo.
Níl aon chaint ar Acht na Gaeilge a gealladh i gCill Rímhinn (dúirt an DUP i gcónaí nar ghlac siadsan leis; gurb é rialtas na Breataine a gheall é).
In alt leamh – uimhir 68 – den Chomhaontú nua deirtear:
“Ós fios do Rialtas na Ríochta Aontaithe agus Rialtas na hÉireann gur tugadh geallúintí i gcomhaontaithe cheana, ag aithint an tábhacht a bhaineann le tuiscint, caoinfhulaingt agus meas ar ilchineálacht tacaímid leis an ngá le meas agus aitheantas don Ghaeilge i dTuaisceart Éireann comhsheasmhach le Cairt Chomhairle na hEorpa um Theangacha Réigiúnacha nó Mionlaigh.”
Níl trácht ar phíonós muna bhfaigheann an teanga an t-aitheantas sin.
Go ginearálta níl trácht ar phíonós faoi aon ní, ach den chéad uair tá clár monatóireachta ar fheidhmiú an réitigh leagtha amach sa chomhaontú seo.
Tá a leithéid fíor-riachtanach mar braitheann dul chun cinn ar dhea-thoil, ar pháirtithe a bheith ag comhoibriú lena chéile, ag seasamh lena bhfocal agus ag cloí le coinníollacha agus clár ama.
Tréithe iad sin a bhí fíor-ghann i Stormont go dtí seo, rud a chinntigh go raibh droch-chaidreamh idir an DUP agus Sinn Féin agus a chinntigh parailís i Stormont
Má mhaolaigh an margadh seo soiniciúlacht an phobail faoi na polaiteoirí is de bheagan é. “Tháinig said ar réiteach nuair a bhí a bpostanna féin agus a gcuid costaisí i mbaol” an port a bhí ag roinnt mhaith.
Beifear ag faire go géar féachaint an dtiocfaidh an pholaitíocht nua ar thagair Peter Robinson di agus an t-athrú céime a d’éiligh Martin McGuinness.
Thar éinne eile, is faoin mbeirt acusan an dea-shampla a thabhairt agus féachaint chuige nach nglacfar le maslú agus dímheas.
Má dhéantar an méid sin b’fhéidir go mbeadh seans na forálacha sa gcomhaontú a chur i gcrích d’ainnneoin stocaireacht do thoghchán na Bealtaine a bheith tosaithe.
Fág freagra ar 'Comhaontú Stormont: margadh nó leathmhargadh?'