Chun ‘pas a fháil sna scrúduithe’ a dhéantar an Ghaeilge a fhoghlaim

Chun ‘pas a fháil sna scrúduithe’ a dhéantar an Ghaeilge a fhoghlaim agus creidtear stádas níos ísle a bheith aici ná ábhair scoile eile.

Taibhsítear do dhaoine an Ghaeilge ‘a bheith ina hábhar scoile’ i bPoblacht na hÉireann, de réir tuarascáil nua ón ESRI, a choimisiúnaigh Foras na Gaeilge.

Léirigh an Suirbhé Gaeilge 2013, atá mar chuid den tuarascáil nua, go measann 68% de dhaoine fásta ó dheas ‘go bhfuil stádas na Gaeilge níos ísle ná ábhair eile’ agus go bhfuil ábhair eolaíochta níos tábhachtaí dá gcuid páistí ná foghlaim na Gaeilge. Chreid 86% de dhaoine fásta ó thuaidh amhlaidh.

Fuarthas sa tuarascáil nua chomh maith gur fearr leis na daltaí an léitheoireacht i mBéarla ná i nGaeilge.

Ba amhlaidh an cás i ‘ngach cineál bunscoile’, Gaelscoileanna agus scoileanna Gaeltachta san áireamh.

In ainneoin an dearcadh sin a bheith sa treis, tháinig méadú ón uair dheireanach a rinneadh a leithéid de shuirbhé, in 2001, ar chéatadán na ndaoine ó dheas a thug le fios go raibh fonn orthu an Ghaeilge a fhoghlaim ar scoil.

Dúirt 36% de dhaoine ó dheas in 2001 go raibh an fonn sin orthu, le hais 52% in 2013. Mhéadaigh an céatadán de dhaoine ó thuaidh a dúirt go raibh fonn orthu an Ghaeilge a fhoghlaim ar scoil ó 14% in 2001 go dtí 21% in 2013.

Tugtar le fios sa tuarascáíl nuafhoilsithe gur gnách go measann daltaí bunscoile agus iar-bhunscoile, fiú iad siúd i gcóras an ghaeloideachais, ‘nach bhfuil an Ghaeilge chomh spéisiúil ná chomh húsáideach le hábhair eile, an Béarla nó an Mhatamaitic, cuir i gcás’.

Dúirt roinnt mhaith daoine a ceistíodh mar chuid den suirbhé gur chun ‘pas a fháil sna scrúduithe’ a rinne siad staidéar ar an nGaeilge.

Ní raibh an scéal amhlaidh i dTuaisceart Éireann, áit nach bhfuil an deis chéanna ag daoine staidéar a dhéanamh ar an nGaeilge. Dúirt formhór na ndaoine a ceistíodh ó thuaidh gur ar ‘a son féin’ a d’fhoghlaim siad Gaeilge.

‘Dá mbeadh an Ghaeilge le tairiscint mar ábhar roghnach sna cineálacha éagsúla scoile i dTuaisceart Éireann, bheadh deis ag daltaí a rogha féin a dhéanamh,’ a deir an tuarascáil.

Molann an ESRI ábhar breise amháin a mhúineadh trí mheán na Gaeilge d’fhonn imeacht ón tuiscint atá coitianta i measc daoine ó dheas nach bhfuil sa Ghaeilge ach ‘ábhar scoile’ agus chun tuilleadh deiseanna a thabhairt do dhaltaí an teanga a labhairt ar scoil.

Leiríonn torthaí an staidéir nuafhoilsithe go mbíonn labhairt na Gaeilge níos coitianta i measc daoine ‘a d’fhás aníos i dteaghlaigh ina mbíodh an Ghaeilge á labhairt agus inar mhian leis na tuismitheoirí go bhfoghlaimeodh na páistí an Ghaeilge ar scoil’.

‘Má bhíonn tuilleadh deiseanna ann chun an Ghaeilge a úsáid sna scoileanna, ar shiúl ón seomra ranga, seans go spreagfar daoine óga chun an teanga a úsáid níos minice,’ a deirtear in Dearcadh an Phobail i leith na Gaeilge.

Maítear sa tuarascáil gur léir ról lárnach a bheith ag tuismitheoirí maidir ‘le dearcadh dearfach a chothú trí spéis a léiriú i ndul chun cinn an pháiste ó thaobh fhoghlaim na Gaeilge de’.

‘D’fhéadfaí an-leas a bhaint as tionscnaimh de chineál “tuismitheoirí ag tacú le tuismitheoirí” agus cabhrú le tuismitheoirí sa dá dhlínse atá ag iarraidh a gcuid páistí a thógáil go dátheangach,’ a deirtear sa tuarascáil nua.

Chuirfeadh a leithéid ‘de thionscnamh tuismitheoirí a bhfuil spéis acu sa Ghaeilge i dteagmháil lena chéile agus thabharfadh sé deis dóibh a dtaithí a roinnt’.

‘Má chuirtear le feasacht an phobail maidir le tábhacht shaol an bhaile ó thaobh seachadadh teanga de, seans go spreagfaí tuilleadh tuismitheoirí chun an teanga a úsáid lena gcuid páistí féin, fiú mura mbeadh ann ach cúpla frása,’ a deir údair Dearcadh an Phobail i leith na Gaeilge, Merike Darmody agus Tania Daly, ón Institiúid Taighde Eacnamaíochta agus Sóisialta.