Cé chomh fada agus ba chóir d’abairt a bheith?

Tá áis sa bhogearra scríbhneoireachta a mbainim úsáid as a thaispeánann meánfhad na n-abairtí i bpíosa scríbhneoireachta duit.

Ní raibh a fhios agam go raibh a leithéid ann in aon chor (tá oiread gnéithe ag an mbogearra céanna go gcuirfeadh sé mearbhall ort) ach, áisiúil go leor, fuair mé amach faoin áis sin díreach roimh dom tús a chur leis an mbabhta eagarthóireachta deireanach ar an úrscéal atá díreach críochnaithe agam.

Baineadh siar asam nuair a d’inis an bogearra dom nach raibh na habairtí i m’úrscéal, ar an meán, ach 12 focal ar fhad. Tá sé sin an-ghearr: sin díreach an méid focal san abairt seo.

Ar ndóigh, braitheann an freagra ar an gceist ‘cé chomh fada agus ba chóir d’abairt a bheith?’ ar cheisteanna eile: cén seánra atá i gceist? Agus cén teanga?

Luíonn sé le réasún go mbeadh na habairtí réasúnta gearr i leabhair don aos óg, go mbeadh siad ábhairín níos faide in úrscéalta rómánsaíochta, i scéinséirí agus in úrscéalta fantaisíochta, go mbeadh siad rud beag níos faide arís in úrscéalta liteartha agus staire, agus níos faide fós i (ndír)bheathaisnéisí agus i leabhair neamhfhicsin.

Tá grafaic áisiúil ar fáil anseo ach dála mórchuid eolais a gheofá faoi cheisteanna den chineál seo is ar litríocht an Bhéarla atá na staitisticí sa ghrafaic sin bunaithe, agus ar ndóigh níl chuile theanga mar a chéile.

Ní gá duit ach breathnú ar chúl buidéal seampú, mar shampla, chun a fháil amach go mbíonn na habairtí i bhFionlainnis i bhfad níos giorra ná a macasamhla in aon teanga eile ar an mbuidéal (ar an lámh eile, bíonn na focail iad féin i bhfad níos faide.)

Níor aimsigh mé aon eolas faoi mheánfhad abairte i nGaeilge, ach toisc go bhfuil go leor míreanna beaga sa Ghaeilge a chomhairtear mar fhocail aonair (leithéidí ‘a’, ‘ag’, ‘an?’, ‘nach’ agus ‘go’), samhlaím go mbíonn líon na bhfocal in abairtí Gaeilge rud beag níos airde, ar an meán, ná ina macasamhla sa Bhéarla.

Ach tá cúis eile ann nach molfainn cloí go ródhocht le comhairle bunaithe ar staitisticí an Bhéarla agus téacs i nGaeilge á scríobh agat. Ag deireadh an lae, foghlaimeoirí is ea iad cuid mhór léitheoirí Gaeilge agus faraor, de bharr easpa cleachtaidh nó ganntanas ábhair oiriúnaigh, go minic ní bhíonn cumas léitheoireachta Gaeilge na gcainteoirí dúchais féin ar aon dul lena gcumas léitheoireachta sa Bhéarla.

Tuigeann eagarthóirí agus foilsitheoirí na Gaeilge an méid sin.

Tugaim faoi deara claonadh coinsiasach i dtreo abairtí gearra, simplí i gcuid mhaith den scríbhneoireacht chomhaimseartha Ghaeilge (idir iriseoireacht agus litríocht) agus feictear dom go ndéantar téacs a bhriseadh síos in ailt níos lú ná mar a dhéanfaí i mBéarla nó i mórtheangacha eile.

Is minic a d’fheicfeá paragraf nach bhfuil ann ach abairt amháin.

Déanaim féin iarracht srian a choinneáil le fad mo chuid abairtí freisin agus mé ag scríobh i nGaeilge: 55 focal an t-uasmhéid a chuir mé i bhfeidhm orm féin lá breá éigin agus cloím leis, cé nach mbeadh fadhb ar bith agam le habairt 70 focal i mo theanga dhúchais, an Ísiltíris.

Sa teanga sin a scríobh mé an t-úrscéal atá díreach críochnaithe agam, agus ba é sin an fáth gur baineadh siar asam nuair a thaispeáin mo bhogearra scríbhneoireachta dom nach raibh ach 12 focal, ar an meán, sna habairtí ann. (Gaol chomh gairid de chuid an Bhéarla í an Ísiltíris nach mbeadh an drogall céanna orm úsáid a bhaint as comhairle bunaithe ar staitisticí ó litríocht an Bhéarla agus a bheadh i gcás na Gaeilge.)

12 focal: sin meánfhad abairte a shamhlófá le húrscéal do dhéagóirí.

Ach úrscéal liteartha do dhaoine fásta a bhí ceaptha a bheith i m’úrscéal.

Sa bhabhta eagarthóireachta deireanach rinne mé mo dhícheall abairtí gearra a cheangal le chéile oiread agus a d’fhéadfainn, agus nuair a bhí mé críochnaithe bhí meánfhad na n-abairtí imithe suas go 14 focal – meánfhad níos oiriúnaí d’úrscéal liteartha.

Ar ndóigh ní hionann sin is a rá go bhfuil 14 focal i ngach uile abairt sa saothar.

Gan dabht is í sin an chomhairle is tábhachtaí maidir leis an gceist seo: ná bíodh na habairtí i bpíosa scríbhneoireachta go léir ar an bhfad céanna, ach bíodh éagsúlacht leis an rithim.