1. An Ghaeilge sa saol poiblí…
Níl aon mhaitheas cúpla duine mar mé féin a bheith ag caint, nó fiú amháin an Taoiseach féin a bheith ag déanamh iarracht faoin nGaeilge. Tá sé tábhachtach go mbeadh na ranna stáit agus an tseirbhís phoiblí [i gceist].
2. Géarchéim na Gaeltachta…
Is minic a deirtear gurb iad na Gaeltachtaí tobar na teanga sa tír seo, agus tá sé riachtanach go n-aithneoimid, mar thír, ní amháin chomh luachmhar ach chomh fulangach is atá siad.
3. Ceist na Gaeilge sa chóras oideachais
Ag deireadh an lae, má táimid le bheith dáiríre i dtaca leis an nGaeilge, caithfimid aghaidh, i ndáiríre, a thabhairt ar an tslí ina bhfuil sí á múineadh sna scoileanna, na háiseanna atá ar fáil agus an tslí ina bhfuil ár múinteoirí oilte chuige sin, agus an athoiliúint atá ar fáil.
4. An gá le bheith macánta…
Ní fiú dúinn gan a bheith macánta maidir leis na straitéisí agus na polasaithe nár éirigh leo agus maidir leis an tacaíocht a bhí ag teastáil, nó lena rabhamar ag súil, ach nár tháinig…
Chun go n-éireoidh linn, beidh orainn uile, sa státchóras agus sa Ghaeltacht araon a bheith dáiríre faoi cad atá uainn, agus má táimid dáiríre, na cinntí cuí a dhéanamh agus na hacmhainní agus an tacaíocht chuí a chur in áit.
5. Éirí as an iar-Choimisinéara Teanga, Seán Ó Cuirreáin mar agóid in aghaidh fhaillí an Stáit i leith na Gaeilge
Go deimhin, níor cheart riamh go bhfeicfí úsáid na Gaeilge mar bhior i mbeo an phróisis riaracháin. Mar Uachtarán na hÉireann, is mian liom a rá, ní hamháin go bhfuil díomá orm, ach gur cás liom an leibhéal dealraitheach íseal cumais atá sa Státchóras do na saoránaigh gur mian leo a gcearta a chur i bhfeidhm agus bheith ag caidreamh as Gaeilge leis an Stát agus a chuid gníomhaireachtaí.
6. Todhchaí na Gaeilge…
Ceapaim féin go bhféadfar leas a bhaint as an athrú meoin ollmhór seo i bhfabhar na teanga ar bhealach a fhágfaidh an Ghaeilge ina cuid dhílis dár saol san am atá anois ann agus san am atá le teacht. Gan a bheith sásta glacadh léi mar chomhartha féiniúlachta amháin; gan í a bheith ina sócmhainn chultúrtha teoranta do chúrsaí oidhreachta amháin, ach í mar theanga ina mbeidh paraidímí nua smaointeoireachta agus gníomhaíochta á múnlú.
7. Pardún iarbháis do Mhaolra Seoighe a crochadh san éagóir i ndúnmharuithe Mhám Trasna in 1882
When this heinous crime was committed – five members of a family butchered where they slept – the forces of an unsympathetic and arrogant colonial regime were unleashed on an already traumatised community. A combination of a systemic contempt for the Irish-speaking accused and an extraordinary zeal to secure convictions regardless of testimony and evidence that should have raised serious misgivings, conspired to deliver what has been described as one of the clearest cases of miscarriage of justice in British legal history.
8. Tábhacht teangacha…
Is iontach an rud í gach teanga. Tugann gach teanga ar domhan léargas faoi leith ar na daoine a labhraíonn í, ar an bpobal ina labhraítear í, ar an áit ina labhraítear í. Léiríonn gach pobal, sa chaoi ina gcaitheann siad lena dteanga, luachanna bunúsacha an phobail sin.
9. 20 Bliain de TG4…
Caithfear a thógaint san áireamh gurb í bunú TG4 an chéim is dearfaí atá glactha le fada an lá i leith na Gaeilge, agus go bhfuil sí ar liosta gearr de bhuaicphointí pholasaí an Stáit i leith na teanga.
10. An Ghaeilge sa státchóras…
Tá dualgas orainn a bheidh i ndáiríre faoi úsáid laethúil na teanga agus faoi thodhchaí úsáid na Gaeilge. Caithimid aon leisciúlacht a chur ar leataobh agus níl aon amhras ná go bhfuil iarracht bhreise, nua ag teastáil ó gach leibhéal de chóras riaracháin an Stáit. Caithim a rá nach leor an eiseamláir atá le feiceáil ó na leibhéil is airde sa státchóras, iadsan a bheadh in ann difríocht mhór a dhéanamh trína sampla agus leis na hacmhainní atá ar fáil acu.
11. Cearta oideachais
Tá ceart ag cách ar oideachas lán-Ghaeilge…
12. Cearta teanga…
Fad is a mhairfidh an prionsabal go mbaineann an ceart do theanga dhúchasach a úsáid mar [rud] suaithinseach i gcroí an daonlathais, mairfidh an Ghaeilge. De réir mar a neartófar an fhís, neartófar an Ghaeilge.
Art
ná lig do chúram féin ar an súiomh http://www.president.ie a Mhicil (níl aon súiomh http://www.uachtaran.ie ar an saol).
níl ach braon beag den teanga dúchas atá ann. Ná habair é déan é nó an bhfuil ná ráiteis thuas caint san aer?
Carraig
Cainteoir mealltach, éifeachtach, sofaisticiúil a rinne an-mhaith don teanga riamh is choíche is ea an t-Uachtarán MD. Tréasluím lena chuid cainte.