Tógaimis balla arsa trumpadóir na bhfear geal i SAM, leagaimis ballaí a deir filí na frithbheartaíochta

Poetry of Resistance: Voices for Social Justice

In eagar ag Francisco X. Alarcón & Odilia Galván Rodríguez

(The University of Arizona Press, 2016)

Duine de na filí is mó a raibh gean agus ómós agam dó ab ea é: ní dhéanfaidh mé dearmad go deo ar Francisco Alarcón a cailleadh i mbliana. Pribhléid an-mhór dom ab ea é nuair a ghlac sé le cuireadh uaim teacht go hÉirinn chun leabhar leis a bhí aistrithe go Gaeilge agam a cheiliúradh, Colainn ar Bharr Lasrach (Cló Iar-Chonnacht). Tá an leabhar sin as cló anois.

Dheineamar caiséad den leabhar a thaifeadadh agus bhí ortha nó cantaireacht neamhchoitianta ina thús. B’in an chéad uair domsa an Nachuáitlis (Nahuatl) a chlos.

Bhí Alarcón ina chomheagarthóir ar an leabhar seo Poetry of Resistance. N’fheadar an mbeifí in ann a mhacasamhail de dhíolaim a chur amach i nGaeilge nó an bhfuil frithbheartaíocht ar bith ar bun ag scríbhneoirí na Gaeilge?

Chicano ab ea Francisco X. Alarcón agus Ollamh in Ollscoil California, dúchas Mheicsiceo agus teanga na nAstacach mar chuid lárnach dá shaothar litríochta do dhaoine fásta agus do dhaoine óga araon.

Leabhar eile da chuid a d’aistríos ná Um an nGrá Dorcha/ De Amor Oscuro a dhéanann comóradh ar an ngrá homaighnéasach. Chaith Alarcón tréimhse i bpríosún, dúnmharú curtha ina leith. Homafóibe seachas fianaise cheart a choinnigh i bpríosún é. Thángthas ar an dúnmharfóir i ndeireadh na dála. Is féidir léamh faoi ar Wikipedia.

  Bhí lámhscríbhinn thrítheangach ullamh againn, Flor y Canto (Bláth agus Amhrán) sa Spáinnis, sa Bhéarla agus sa Ghaeilge ach ní bhfuaireamar an foilsitheoir cuí di a d’fhoilseodh in am í.

Tógaimis balla, arsa Trump, trumpadóir na bhfear geal i Stáit Neamhaontaithe Mheiriceá.  Leagaimis ballaí, leagaimis teorainneacha, arsa eagarthóirí na díolama seo. Tá brollach bríomhar scríofa ag Juan Felipe Herrera, Poet Laureate Mheiriceá, ina ndeir sé:

‘How can suffering and ill-shaped laws be overcome? Listen, listen to Jorge Tetl Argueta speak of the children – “They carry butterflies in their hands.” ‘

Ní teorainneacha atá uainn ach comhbhá gan teorainn. Mura gcreideann tú mé, léigh an dán seo as Poetry of Resistance le Francisco X. Alarcón:

Comhbhá gan Teorainn

Abraimis gur tusa Chava

garsún aon bhliain déag d’aois

as bruachbhailte

Phríomhchathair

El Salvador, i measc na mbocht,

na bochtáin is boichte amuigh

Lá amháin

beartaíonn d’athair

ar mharaigh saighdiúirí

a athair siúd ar an tsráid

le linn chogadh na gcarad

sna 1980í nuair nach raibh seisean

ach aon bhliain déag d’aois chomh maith

Beartaíonn sé aghaidh a thabhairt

ar El Norte

agus geallann duitse

agus do do mháithrín

go gcuirfidh sé raidhse airgid chugaibh

airgead nár tháinig riamh

Mar sin níl de rogha ag do mhama

ach saol níos fearr a lorg

i gCalifornia –

Bíonn tú ag caoineadh istoíche

mar nach bhfaca tú do mháithrín

le cúig bliana anuas

Ag iompú ina taibhse atá sí,

glór lag

ar ghuthán póca do chomharsan

Deir sí leat gan teacht,

gan do bheatha a chur i mbaol

gan aghaidh a thabhairt

i dteannta na mílte leanaí eile

ar an mbóthar ó Thuaidh

ach tá an bhaicle áitiúil

tar éis an cara is fearr a bhí agat a mharú

Tusa an chéad duine eile, a deir siad leat;

cad atá le déanamh ach glaoch ar do ghaolta

is do chairde go léir

agus iasacht a lorg

le haghaidh an aistir ó Thuaidh –

Abair gur tusa duine

de na himircigh óga sin ag teacht

ó Mheiriceá Láir

D’fhonn éalú ón síor-fhoréigean

is ón mbás,

a mbeatha

Is a mbrionglóidí

acu ina lámha beaga féin

d’ainneoin na mórchontúirte

Ag iarraidh a bheith

lena muintir ghrámhar arís,

iad ina dteifigh

Féileacáin ar fán

gafa i ndomhan a bhfuil gá aige

le comhbhá gan teorainn

=============================

Is é an leabhar is déanaí ó pheann an léirmheastóra Antlered Stag of Dawn, haiku i gceithre theanga, Gaeilge, Béarla, Béarla na hAlban agus Seapáinis (The Onslaught Press, Oxford)