‘Mar a chéile atá an argóint fhabhtach in éadan na foclóireachta agus na hargóintí a rinneadh in éadan bhunú Theilifís na Gaeilge’

Tá raic á tarraingt ag roinnt daoine a bhíonn ag plé le heagrais phobail Ghaeilge mar gheall ar an scéala go bhfuil  plean ag Foras na Gaeilge €12.6m á lorg chun a chaitheamh ar thionscadal foclóireachta thar thréimhse seacht mbliana.

Nuair a tháinig an scéal chun solais, scríobh Jack Mac Siacais, stiúrthóir na heagraíochta Forbairt Feirste, litir oscailte chuig Bord an Fhorais ag impí orthu gan dul ar aghaidh lena bplean foclóireachta ag tráth a bhfuil laghdú tagtha ar an maoiniú atá ar fáil d’eagraíochtaí pobail.

Ach ní ar aon fhocal le Mac Siacais, iarchomhalta ar Bhord an Fhorias, atá gach duine a bhíonn ag plé leis an nGaeilge ar bhonn laethúil ina saol oibre agus pearsanta. Dúirt Antain Mac Lochlainn, údar, Eagarthóir aistear.ie agus colúnaí le Tuairisc.ie, go dtuigeann sé cén fáth a mbeifí míshásta faoi chiorruithe, ach nár cheart an “dá rud a chur le chéile”.

“Teastaíonn foclóirí uainn agus ceann Gaeilge-Gaeilge go háirithe. Tá a leithéid [mórfhoclóir aonteangach] le fáil in achan teanga ar domhan atá ag saothrú mar nua-theanga. Tá cúrsaí foclóireachta i ndiaidh athrú go mór le blianta anuas, agus bheadh sé deacair ar mo leithéidse baint a bheith agam leis na foclóirí, tá sé chomh teicniúil sin.

“Nuair a chaithfidh tú oiliúint a chur ar eagarthóirí agus corpas a chur le chéile, teastóidh airgead chuige sin. Bhíothas ann a dúirt a gur rud don lucht acadúil atá i gceist, ach ní rud acadúil atá i bhfoclóir; bíonn idir iriseoirí, mhúinteoirí agus aistritheoirí á úsáid.

Níl bhaineann an cheist seo leis ardacadúlacht ach leis an bpobal. Níl éinne i dtúr eabhair sa chás seo,” a dúirt Mac Lochlainn.

Dúirt Eagarthóir aistear.ie gur “argóint fhabhtach” é nasc a dhéanamh idir scéal na foclóireachta agus scéal na gciorruithe. Dúirt sé  gur beag difear a bhí idir a leithéid d’argóint agus argóint an duine a deireadh gur cur amú airgid a bhí i mbunú Theilifís na Gaeilge fad is a bhí othair in ospidéil le leigheas.

Ar dhuine de na hiriseoirí a bhaineann úsáid as foclóirí gach uile lá, tá Áine Ní Bhreisleáin ó RTÉ Raidió na Gaeltachta. Dúirt Ní Bhreisleáin le Tuairisc.ie gur “áis iontach” a bheidh sa tionscadal foclóireachta nuair a thabharfar chun críche é.

“Tá go leor téarmaí nua ann anois ar an idirlíon ach b’fhéidir nach bhfuil i bhfoirm chlóite go fóill agus is áis iontach a bheidh ann do dhaoine atá ag déanamh go leor aistriúcháin nó ag plé leis an nGaeilge agus ag lorg téarmaíocht cheart achan lá.

“Bímse achan uile lá ag baint úsáide as Foclóir Uí Dhónaill, potafocal.com agus téarma.ie, ach tá sé blianta fada ó cuireadh tús leis an chéad togra foclóireachta agus tá gá le huasdátú i gcónaí,” a dúirt sí.

Dúirt Ní Bhreisleáin nach raibh iniúchadh déanta aici ar chostas an togra atá á mholadh ag an bhForas de ach gurb í a tuiscint ná go nglacfadh sé roinnt mhaith blianta agus cuid mhaith airgid.

“Tá sé ag gabháil ag cosnú airgid agus b’fhéidir go bhfuil an tsuim atá luaite iontach mór i bhfianaise ciorruithe atá tarlaithe ach beifear ag gearán ar scor ar bith, tá mé cinnte. Tá gá leis na foclóirí nua agus beidh daoine á n-úsáid in go leor réimsí oibre,” a dúirt sí.

Bhí an t-abhcóide agus Iar-Uachtarán ar Chonradh na Gaeilge Daithí Mac Cárthaigh ar aon fhocal le hAntain Mac Lochlainn gur “argóint fhabhtach” atá á déanamh in aghaidh an tionscadail. Dúirt Mac Cárthaigh le Tuairisc.ie gur “neamhargóint” é tograí eile atá le maoiniú a thabhairt isteach sa scéal agus gurbh amhlaidh a dhéanadh tráchtairí an Bhéarla go minic i gcás na Gaeilge san am atá caite.

“Is neamhargóint é a bheith ag caint ar scéimeanna eile teanga a dteastaíonn airgead uathu. Tá sé cosúil leis an té a bheadh ag gearán faoi dhrochbhail a bheith ar na bóithre agus airgead á chaitheamh ar an nGaeilge. Ní ceist don Fhoras é ach do na Ranna. Caithfear díriú ar na Ranna agus an t-airgead a chuirtear ar fáil don Fhoras,” a dúirt sé.

Bíonn Mac Cárthaigh ag plé le hábhar aistritheoirí dlí in Óstaí an Rí i mBaile Átha Cliath agus bíonn sé ag trácht go minic ar cheist na Gaeilge san Aontas Eorpach.

Dúirt sé go spreagadh do léann na Gaeilge a bheadh sa tionscadal foclóireachta n agus go gcuirfeadh sé le caighdeán na teanga i measc lucht a labhartha trí chéile ar fud an domhain.

“Má tá an Ghaeilge le bheith ina teanga nua-aimseartha seachas ina in caitheamh aimsire nó ina teanga ócáidiúil, caithfear tograí mar seo a chur i gcrích.

“Is rud mór é d’fhéiniúlacht aon phobal teanga go mbeadh togra mór mar seo ag dul ar aghaidh agus is fiú Ó Dónaill agus de Bhaldraithe a thabhairt suas go dáta. Ní fiú teanga bheo a thabhairt ar an nGaeilge mura mbíonn obair mar seo ag dul ar aghaidh. Bíonn sé ar siúl i ngach aon teanga; is furasta caitheamh anuas ar theanga nach bhfuil a foclóir féin aici,” a dúirt Mac Cárthaigh le Tuairisc.ie.

Dúirt sé nárbh fhiú aighneas a chruthú i measc phobal na Gaeilge i ngeall ar an scéal agus gurbh fhiú an dá rud – an tionscadal foclóireachta agus an Scéim Pobal Gaeilge -a mhaoiniú mar is cóir.

“Is gá airgead a chaitheamh ar na grúpaí beaga ar fud na tíre ach ní ceart cur isteach ar rud atá riachtanach don teanga. Beidh fostaíocht i gceist leis seo agus is maith go mbeidh. Tá an dá rud ag teastáil agus níor cheart iad a chur in aghaidh a chéile,” a dúirt Mac Cárthaigh.

Ina litir oscailte chuig Bhord an Forais, dúirt Jake Mac Siacais gur ‘scannal’ a bhí sa phlean foclóireachta i bhfianaise na gciorruithe atá déanta ar Scéim Pobal Gaeilge na heagraíochta trasteorann.

“Impím oraibh gan na postanna buana atá molta sa tionscadal Foclóra a cheadú agus gan an tionscadal mar atá sé molta a cheadú ach an oiread. Tá a fhios agam go mbeidh bhur mballraíocht ar an Fhoras istigh ar an 12/12/15. Níl ach tamaillín fágtha agaibh. Ná ceadaígí an scannal seo atá náiriúil amach is amach,” a scríobh Mac Siacais. 

Dúirt Príomhfheidhmeanach an Fhorais, Ferdie Mac an Fhailigh, nach raibh aon bhaint ar chor ar bith ag plécháipéis ar an bhfoclóireacht a sceitheadh chuig na meáin leis an Scéim Pobal Gaeilge.